De Surinaamse volksvertegenwoordiging heeft verschillende fasen gekend, de planters hadden in hun tijd al inspraakstructuren. Het waren eerst alleen blanken die het bestuur van de kolonie Suriname in handen hadden. Daarna kwamen de Mulatten, Creolen, Hindoestanen, Javanen, Marrons en Inheemsen. De Javaanse cultuur en politiek zijn verweven met de andere culturen die Suriname rijk is.
Het nationalisme van de Javaan kwam pas na de Tweede Wereld Oorlog en vooral in de jaren tachtig goed op gang. Dankzij het algemeen kiesrecht werden zij in de volksvertegenwoordiging opgenomen. De Aziaten kwamen in het begin sterk op voor hun identiteit. Doordat ze in de politiek vertegenwoordigd waren werden zij ertoe gebracht hun ideeën en doeleinden te formuleren. Aan de andere kant waren ze te kort in Suriname om de geleidelijke gang naar het nationalisme, zoals dat bij de Creolen het geval was, mee te kunnen maken. Zij werden kort na de aankomst opgenomen in de politieke maalstroom.
Surinamers hebben een min of meer overeenstemmend verleden
Voorzitter Waldy Nain van de Partij voor Democratie en Ontwikkeling (PDO) onderschrijft, dat de immigrantenstatus van de Javaan zijn bestaan in Suriname lange tijd overheerst heeft. Het gaat om de opstelling van iemand die alleen maar met een bundeltje aankomt op een vreemd continent, alles heeft achtergelaten en losgescheurd is uit zijn vertrouwde omgeving en van familie. Dat de Javanen aanvankelijk geen nationalistisch instelling hadden, blijkt uit het feit dat de eerste Javaanse politieke partij als voornaamste doel had het recht op de terugkeer van de Javanen naar Indonesië af te dwingen.
Surinamers hebben allen een min of meer overeenstemmend verleden. Dat verleden heeft de basis gelegd waarop de onderlinge verbondenheid is gegroeid. Het is merkbaar dat die verbondenheid hechter wordt zonder dat de groepsidentiteit wordt prijsgegeven. Dat zou culturele verarming inhouden. De Javanen zijn bezig een nieuwe gemeenschappelijke identiteit te vormen, waarin zij zichzelf terugvinden, omdat zij daaraan zelf bijdragen.
Javaanse gemeenschap is niet homogeen
Nain wijst erop, dat de Javaanse gemeenschap voor niet ingewijden homogener lijkt dan zij in werkelijkheid is. ‘Beginnend bij de religie, is te zien, dat de Javaan kan thuishoren bij alle in Suriname beleefde godsdiensten. Je hebt er de Moslims, de Rooms Katholieken, de Protestanten ga zo maar door. Het oude animistische beginsel leeft ook. Ook kan onderscheid worden gemaakt tussen Javaan in het district en die in de stad. Er zij ook verschillen in gedrag, opvattingen, leefritme, voeding, behuizing en wat dies meer zij. In de koloniale tijd werd de Javaan gelokaliseerd in bepaalde regionen. Deze bevolkingsconcentratie zijn tot op heden zichtbaar in Commewijne, Saramacca, Coronie en Nickerie, overal waar er plantages waren. Naast religieuze verschillen is er ook sprake van de generatiekloof. En dan hebben we het nog niet gehad over de sociale en economische discrepanties. De jongeren houden zich niet alleen op in Javaans gezelschap. Ze bezoeken dezelfde school als kinderen van andere rassen en hebben belangstelling voor niet-Javaanse culturen.’
Javaanswereldburgerschap
De typisch Surinaams Javaanse cultuur staat onder de gestadige invloed van het imperialisme dat de stedelingen in de wereld van vandaag via massacommunicatie: literatuur, radio, tv, film, video, internet, sociale media en andere uitingen beïnvloedt. De ‘moderne’ Javaan leeft volgens een vorm van wereldburgerschap dat typerend is voor stedelingen over de gehele wereld. Men heeft een baan, ijvert voor vooruitgang, studeert, denkt aan trouwen, kinderen een gezinsleven. Vooruitgang volgens de visie van de ‘moderne’ stedeling houdt in: positie, aanzien en geld. De wedijver om de top van de maatschappij is een drijfveer die kenmerken zoals loyaliteit ten aanzien van de oude agrarische tradities en familiestructuren of etnische identiteit doet vervagen. Het is natuurlijk mogelijk om bij de race naar de top gebruik te maken van familiestructuren die berusten op onderlinge coöperatie. Maar wat men vaak ziet gebeuren is dat zodra de vooruitgang op gang komt de verwesterlijking gaat prevaleren. Er treedt verzakelijking op in de sociale gedragscode.
De Javaanse intellectueel
Veel Javanen die in de stedelijke maatschappij zijn opgeklommen, hebben een levenshouding ontwikkeld voortspruitend uit culturele achtergrond, school, studie, werk, verenigingsleven, religieuze en andere belevingen als Surinamer. De Javaanse intellectueel zet zich enigszins af tegen de oude adat, de agrarische familiestructuren, maar aan de andere kant tracht hij zijn Javaan-zijn te doorgronden en te cultiveren. Hij interesseert zich voor kunst en cultuur, zijn dochter treedt op in culturele dansgroepen, aan de muur van de voorzaal prijken op een in batik uitgevoerde wandkleed de vier zonen van Pandu op vurige rossen. De intellectueel vindt, dat de Javaanse taal zoals die in Suriname wordt gesproken meer aandacht moet krijgen in onderwijs en kunsten. Met muziek, zang, dans en beeldende kunst gaat het wel, maar van de Javaanse poëzie en proza merk je niet veel.
De ontwakende Javanen
Het Javaans nationalisme en cultureel bewustzijn hebben een trage ontwikkeling gehad, het is later op gang gekomen in vergelijking met soortgelijke ontwikkelingen binnen andere bevolkingsgroepen, die niet alleen groter in aantal waren maar ook eerder in Suriname aankwamen. De jaren zestig en zeventig van de vorig eeuw waren de jaren van het Creools nationalisme, de jaren tachtig zijn de geschiedenis ingaan als die van de ontwakende Aziaten in Suriname.
