Deze indruk kan je krijgen als je vaak in Suriname bent of het nieuws uit Suriname volgt. Corruptieschandalen die sneller verdwijnen dan ze opkomen, de voortdurende verarming, de hosselcultuur en de mislukkingen. Anderzijds zie je overal nijvere Chinezen en hun winkels in het landschap opduiken (dit zal door de economische crisis tijdelijk misschien afnemen). De klassieke bananenrepubliek is per definitie een arm land, dat alleen maar bananen exporteert, geteisterd wordt door coups en dictators en het beste deel van het land onder soepele voorwaarden in concessie geeft aan een multinational. Dit soort bananenrepublieken bestaan niet meer, maar het bijbehorende gedrag is niet uitgestorven. Suriname heeft een kleine bananenhandel (6% van de totale export). Dit maakt van het land geen typische bananenrepubliek. Suriname is bovendien een democratie en de bevolking is weliswaar laag opgeleid maar niet helemaal achterlijk.
De volgende fenomenen in de afgelopen jaren kunnen, bij elkaar opgeteld, bij de argeloze toeschouwer wel de indruk wekken dat Suriname een bananenrepubliek is:
– Militairen hebben in 1980 de democratie en bijbehorende grondwet met tanks weggeschoten. Deze donkere periode duurde tot 1987. Hun invloed in de politiek is nog groot.
– De president is veroordeeld wegens drugssmokkel en verdachte van moord en mensenrechtenschendingen en heeft zichzelf amnestie laten toekennen.
– Na vier lange vergaderdagen in DNA werd een wet aangenomen voor een met sjerp versierde president.
– Hoge functionarissen rijden rond in gepantserde wagens, omringd door gewapende bodyguards.
– Meer middelen gaan naar het Nationaal Leger dan naar het Korps Politie (heeft u ooit de politie een coup zien plegen?).
– De economie is vrijwel geheel afhankelijk van de export van olie en goud.
– Begrotingen zijn ondoorzichtig en onvoorzichtig. Ze maken het land financieel kreupel, met als vooruitzicht voor het volk hogere belastingen, meer gaten in de wegen, minder geld voor onderwijs en gezondheidszorg.
– In hogere machtskringen worden fatsoensregels onvoldoende nageleefd waardoor het beschavingspeil daalt.
– Hooggeplaatste functionarissen zijn veelal arrogant en dokken voor hun verantwoordingsplicht (valt verstoppertje spelen onder de verplichtingen van functionarissen?).
– Er is een grote kloof tussen arm en rijk.
– Het land draait als een wasserette.
– Staatsmedia maken propaganda voor een partij en praten alles goed.
– Redelijkheid en rationaliteit worden onderdrukt, onbekwaamheid en onverantwoordelijkheid beloond.
– Charmante vriendelijke toppers blijken onverantwoordelijke opportunisten te zijn.
– Door het kiesstelsel hebben primitieve stemmen uit het bosland meer macht dan ontwikkelde stemmen in de stad.
– Het winnende politieke model is de accommodatie van vrienden en familie.
– Tot slot, de berg die een muis baart: de kruistocht tegen corruptie en criminaliteit, de snelweg met fly-overs, het treinproject, de diepzeehaven, de graanschuur, de highway naar Brazilië, etc. etc.
Deze fenomenen hebben onvermijdelijk ook bijgedragen aan de armoede van nu.
China heeft honger. Suriname heeft mineralen, een ongerept regenwoud en veel beschikbare landbouwgrond. China wil een stukje ervan. Een land met 1.330.000.000 monden om te voeden tegenover een grondstoffenrijk land met slechts 550.000 mensen. Het gaat netjes. De vriendelijke reus zegt tegen de dwerg: ‘niet bang zijn, hoor, ik leef met je mee, ik kom je niet opeten’. Het kruipt in de harten en geesten van de Surinamers door het geven van cadeautjes, bijdragen, schenkingen en zachte leningen. Westerse landen zijn bang om te investeren in Suriname vanwege gewetensbezwaren en het gebrek aan openheid in de politiek. China evenwel vindt het onbeduidend dat een president een veroordeelde, verdachte en ex-dictator is (of het onderdrukt de ware gevoelens). Het zeurt niet over goed bestuur, corruptie of andere onfrisse zaken. Chinese geldschieters zouden graag infrastructurele projecten door Chinese bedrijven met Chinese arbeiders willen laten uitvoeren. Het is ook in hun belang. Door goede wegen kan je hulpbronnen goedkoop en makkelijk weghalen.
De ‘spillover’ van de Chinese economie, de toestroom van nieuwe Chinezen en hun bedrijvigheid in de afgelopen twintig jaar, heeft Suriname geen welvaart gebracht. Het land is arm gebleven. Slechts een handjevol mensen heeft, legaal of illegaal, geprofiteerd van hun komst. Dit is niet de schuld van de Chinezen. Surinamers hebben er niets van gebakken: ze willen alleen de vissen, niet de hengels. China is er niet voor de liefdadigheid. Het wil grondstoffen en werk voor Chinese arbeiders. Suriname is bovendien een goede afzetmarkt voor de goedkope massaproducten uit China. Er stroomt vijf keer meer geld van Suriname naar China dan omgekeerd (de negatieve handelsbalans). Chinezen houden van Suriname. Hier is niet het strakke communistische keurslijf. Goed, ze werken hard, zijn naar binnen gekeerd en sterk onderling verbonden, en ze roven niet. Elke Chinees heeft zijn winkel, zo lijkt het. Maar als alle Chinezen hun winkels een paar dagen sluiten, ontwricht de hele Surinaamse samenleving. Dat heet ‘soft power’.
Suriname kan meer profiteren van de economische hulp en de investeringen van China, door te zorgen voor arbeidsplaatsen voor Surinamers en betere afzetmogelijkheden voor Surinaamse producten. Het geld dat van China naar Suriname stroomt, kan toenemen door de verkoop van half- en eindproducten, dus geen rondhout, waarvan het meeste richting China gaat, maar gezaagd hout. En het zou fijn zijn als een miljard Chinezen Surinaamse bananen zouden gaan lusten.
Suriname is nog geen Chinees wingewest. Maar wat China van plan is, wat het vindt van de totale economische mislukking van Suriname, of het nog kansen ziet in het dollarloze land, hoe het leningen terugbetaald wil krijgen – in natura? – dat weet niemand. Suriname is ook geen klassieke bananenrepubliek, maar heeft wel trekken ervan. Enfin, bananen symboliseren zowel apenstreken als een paradijselijk leven. Voorlopig zijn Surinamers vooral door eigen schuld in de aap gelogeerd.
D. Balraadjsing (uit Nederland)
