De assembleeverkiezing van begin december 2015 heeft in Venezuela tot een politieke aardverschuiving geleid. De voorheen machteloze neoliberale oppositie is vanuit het niets ‘de noche a la manana’ dé bijna alles bepalende factor in het land geworden. Deze oppositie, verenigd in la Mesa de la Unidad Democratica (MUD), slaagde erin om 112 van de 167 zetels te bemachtigen. Dat heeft hen een tweederde meerderheid in De Nationale Assemblee opgeleverd. Met deze klinkende overwinning is aan de 17-jarige alleenheerschappij van Hugo Chavez en de Chavisten abrupt een einde gekomen. President Nicolaas Maduro is dé facto de politieke regie in het land kwijt: in plaats van te regeren, kan hij tegenwoordig enkel nog reageren. MUD zet intussen alles op alles om hem op korte termijn definitief uit het zadel te wippen. Hoe? Daarover lopen de meningen op dit moment nogal uiteen en is het laatste oordeel nog steeds niet geveld. Er bestaan in feite twee scholen die hier diametraal tegenover elkaar staan.
Optie 1: insteek van deze optie is het met onmiddellijke ingang inkorten van de ambtstermijn van de zittende president van 6 tot 4 jaar. Hoe? 1. Door een grondwetswijziging via een normale numerieke meerderheid binnen De Nationale Assemblee(geen gekwalificeerde tweederde!). 2. Met kort daaropvolgend het uitschrijven van een Raadplegend Referendum. Wij spreken van een referendum wanneer een besluit dat door een staatsorgaan overwogen wordt of genomen is, aan een volksstemming wordt onderworpen. De voorstanders van deze optie hebben als voornaamste argument-pro, dat de grondwet een interventie achteraf door het Constitutioneel Hof categorisch uitsluit. Het Hof heeft zich in hun ogen laten kennen als een onvervalst schoothondje van de Chavisten. Zij beschouwen dit ‘rechtsprekend orgaan’ dan ook primair als een politieke arm van de zittende regering.
Het amendementvoorstel is inmiddels op de burelen van de leiding van De Nationale Assemblee beland. Grootste voorstander van deze optie is de assembleevoorzitter Henry Ramos Allup. Hij is een doorgewinterde oude rot in het vak en zo ongeveer de laatste dinosaurus uit het tijdperk ante Hugo Chavez. Dat hij een fervente hater is van letterlijk alles wat met de Chavistische ideologie te maken heeft, mag dan ook niet echt verwonderen. Nicolaas Maduro kreeg de presidentiële sjerp namelijk in april 2013 omhangen. Bij een reguliere gang van zaken zou zijn zesjarige ambtstermijn pas in april 2019 aflopen. Aan de termijn van vier jaar wordt in april 2017 voldaan. Dit houdt dus in, dat er, binnen deze optie, in het vierde kwartaal van dit jaar een nieuwe presidentiële verkiezing zal worden georganiseerd. Wie echter denkt dat de Chavisten zich zonder slag of stoot gewonnen zullen geven, mag zich nog eens goed achter de oren krabben.
Optie 2: De Venezolaanse grondwet voorziet eveneens in de mogelijkheid om halverwege de ambtstermijn, dus nu!, een ‘Recall Referendum’ te houden. Het is eigenlijk een soortement van ‘impeachment’ van een zittende president, maar dan met directe inbreng van het volk. De president zou dan, bij electoraal succes van de oppositie onmiddellijk dienen af te treden. Een succesvolle terugroepactie vereist echter de instemming van – schrik niet – vier miljoen geldige handtekeningen. Ga daar maar eens aan staan! Op zich zou dit, gegeven de huidige economische malaise en het falend beleid van Maduro, mede in aanmerking genomen de uitslag van de onlangs gehouden DNA verkiezing, eigenlijk een fluitje van een cent voor de oppositie moeten zijn.
De MUD is echter beducht voor de mogelijkheden die deze optie aan de Chavisten biedt, om de uitslag naar hun hand te zetten. Zij verwijzen in dit kader naar een eerdere poging in augustus 2004 om de toenmalige president Hugo Chavez via deze constructie uit het zadel te wippen. De toen met absolute zekerheid te halen zekere overwinning is uiteindelijk op een compleet fiasco uitgedraaid. Het vereiste minimale aantal van 4 miljoen handtekeningen, waar men vooraf zo ontzettend verzekerd van was, werd bij lange na, niet gehaald. Chavez behaalde uiteindelijk 58 procent van de stemmen, terwijl de oppositie met een schamele 42 procent letterlijk het nakijken had.
Mij zijn in ieder geval een tweetal zaken niet duidelijk: 1. Wat is het materiële verschil tussen het Raadplegend Referendum uit optie 1 en het Recall Referendum uit optie 2. 2. Waarom is de statistische kans op manipulatie van de verkiezingsuitslag door de Chavisten, binnen optie 2 groter dan binnen optie 1? Wie het weet mag het zeggen: ‘Te sneki beti yu, y’e frede worong’.
mr. drs. Guno Rijssel
