De realiteit van de economische crisis kan met een beetje fantasie als volgt worden verbeeld. Ergens in 2012 wordt de machthebber ingefluisterd dat de grondstoffenprijzen verder zullen dalen en dat de uitgaven drastisch moeten verminderen om niet in het ravijn te storten. De machthebber knikt en knipoogt. Met halfdichte ogen tuurt hij in de verte. In 2015 zijn er verkiezingen. ‘Ik heb de macht; ik ben geen imbeciel. Ik zal er niet beter van worden als ik de macht verlies.’ Dit zou hij gedacht kunnen hebben. De afgelopen decennia zijn de volgende middelen succesvol gebleken in de strijd om de macht: machtsgreep, bloedbaden, telefooncoup, corruptie, intimidatie, misleiding, straffeloosheid, chaos en ondoorzichtige gelduitgaven. Het ziet er allemaal niet fatsoenlijk of constructief uit. ‘Giet dit alles in een mooie vorm (mensen geloven wat ze zien) en ga er helemaal voor om als een beminnelijk mens de dommen een oor aan te naaien,’ zou een spindokter kunnen hebben ingefluisterd. Het onmogelijke gebeurt: er wordt niet op de rem getrapt. De staatsuitgaven vliegen de bocht uit. Het feesten gaat door en er komt nog meer oedeem in het ambtenarenapparaat. Mensen worden ‘tegemoetgekomen’ met het oog op machtsvermeerdering of binnengehaald opdat ze later niet moeilijk zullen doen en hun zuur en gal inslikken. Wie niet mee wil doen wordt platvloers aangepakt.
Gekke besluiten kunnen goed uitpakken. De verkiezingen worden gewonnen, de macht wordt behouden. De economie gaat wel over de kop, maar dat is ‘bijkomende schade’. Wat had de machthebber anders moeten doen? Als hij eerlijk was geweest en alle staatsuitgaven had stopgezet, dan was de economie niet naar de kloten gegaan maar had hij wel de verkiezingen verloren. Het algemeen belang viel niet samen met het eigen belang. Slachtoffers alom, maar het doel is bereikt. De machthebber moet nu de schade die door zijn politiek handelen is veroorzaakt zien te beperken. Immers, een machthebber vindt het niet erg als men niet van hem houdt of zelfs een beetje bang is, maar men moet hem niet gaan haten.
Wie verdient het meest te worden geprezen: hij die een deugdzame overheid plaatst in zijn eigen handen, of dat van familie en vrienden; of hij die een vrije en duurzame vorm ontwikkelt, voor de constante veiligheid en zekerheid van het volk? Corrupte mensen kunnen onmogelijk een goed bestuur opzetten of behouden. Deugdzaamheid is essentieel. Goed bestuur kan niet in stand blijven zonder dit principe. Mensen die alleen maar geld kunnen verspillen en feestvieren en niet kunnen worden overgehaald om verre gevaren of risico’s te zien, ondermijnen dit principe en daarmee economische groei. Het cohort Surinamers van 1980 maakt nu de derde economische crisis mee. De crises hebben steeds dezelfde handtekening. Een ander kenmerk is dat er steeds elementen in het bestuur zitten die niet vlekkeloos zijn. Het is een cyclus van zelfverrijking, verspilling en zoet houden van het volk met sigaartjes uit eigen doos. Het zijn regeringen zonder fundament, dus met instortingsgevaar. Goede praktijken hebben, om te blijven bestaan, goede wetten nodig, en om te worden nageleefd hebben goede wetten goede praktijken nodig.
Als ouders deugen is de kans groot dat hun kinderen en kleinkinderen ook zullen deugen. Deugd versterkt deugd. Met ondeugd gebeurt hetzelfde. Leiders die deugen (dit klinkt bovennatuurlijk) brengen corruptie tot stilstand, maar let op: het verdwijnt niet. Door politieke ondeugd glijdt de bevolking als geheel snel weer af naar de oorspronkelijke wanorde. De trias politica kan dan ontaarden in een president die overkomt als een dictator, een deel van DNA als marionettentheater en de rechterlijke macht als een orgaan dat meet met twee maten.
Na economisch wanbeleid en chronische corruptie wordt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) nu binnengehaald om de economie weer op de been te helpen. Als dit gebeurt, wordt Suriname weer afhankelijk. Het bestuur komt onder ouderlijk toezicht. Stelen zal moeilijker worden, maar de bevolking zal nog verder verarmen. Om geen gezichtsverlies te lijden kunnen de machthebbers zeggen dat ze de hervormingsprogramma’s zelf hebben bedacht en alleen maar ondersteuning vragen van het IMF. Hoe het ook zij, alle middelen zijn toegestaan, ook het IMF, zolang de positie van de machthebber onaangetast blijft. Als het schip van staat door inspanning van verstandige mensen weer in veilige haven zal zijn teruggebracht, kan de machthebber zichzelf hiervoor gaan prijzen. Overigens, als het IMF in Suriname de baas komt spelen, dan kan het meteen DNA dwingen om de volgende wetten aan te nemen: een wet die iedere overheidsfunctionaris, inclusief president en ministers, verplicht om hun rijkdom openbaar te maken; een strenge anti-corruptiewet; en de wet openbaarheid van bestuur. Dat is pas echte hervorming.
Welk doel heiligt de middelen? Als het resultaat goed is, wordt elk middel snel vergeven en vergeten. Als de machthebber van Suriname een tweede Dubai of Singapore maakt, dan is er geen vuiltje aan de lucht. Maar het resultaat gaat nu in de richting van een tweede Haïti of Venezuela. Met dit resultaat is de machthebber geen held, maar een roekeloze gokker. ‘Lanti skeer’ en men moet op bedeltocht. Kinderen kunnen geen gevoel van nationale trots ontwikkelen als er op school niet eens toiletpapier is.
Als de donkere wolken zijn weggetrokken en de toegetakelde economie uit het ravijn begint te klauteren, kan de oude machthebber weer op het podium klimmen en roepen: ‘na mi!’
D. Balraadjsing (uit Nederland)
