Wanbeleid komt en gaat, net als eb en vloed. De ene regering en een troep trawanten let niet op de centjes, geeft meer geld uit dan er binnenkomt, maakt er een potje van en laat de boel in de soep lopen. De andere is zuinig, trekt de buikriem aan, en probeert het vertrouwen in de overheid dat te paard is weggesneld weer voetje voor voetje terug te krijgen. De kans op financieel wanbeleid is naar mijn mening groter bij een bazige regering die gevormd wordt door een hechte kliek. Want dit type laat ten aanzien van haar daden en gedrag geen of weinig inspraak, overleg, uitleg of toelichting toe. Zij zoekt niet de grootst mogelijke acceptatie en steun voor haar plannen, maar drukt die door. De democratie is voor haar slechts versiering, geen richtsnoer. De volksvertegenwoordiging is een poppenkast. Maar gelukkig heeft Suriname een werkzame en veerkrachtige democratie. Een foute regering kan worden weggestemd. Maar dit kan wel vijf jaar duren, want democratie werkt langzaam.
Het politieke verhaal van Suriname sinds de onafhankelijkheid is niet een falende democratie, maar een komen en gaan van een werkwijze die vooral in 1980 is opgekomen en in 1982 een huiveringwekkend dieptepunt heeft bereikt. De werkwijze is een kleine groep die alle macht in handen wil hebben en zich niet wil onderwerpen aan controle. Toekomstige geschiedschrijvers zullen hun aandacht daarom ongetwijfeld richten op de couplegers van toen, hun handlangers en hun medestanders, die jaren later met succes een terugkeer aan de macht hebben beraamd.
Corruptie is sinds de onafhankelijkheid onderdeel van het politieke systeem in Suriname. Iedereen is het hierover eens. Het is geen tijdelijk probleem dat eventjes door een competente bestuurder kan worden opgelost. Het kan passen in de werkwijze van een corrupte elite dat de hele samenleving doordrenkt blijft van corruptie, dat anticorruptie wetten liever niet worden gemaakt of uitgevoerd. Want als de kleine man niet meer corrupt mag zijn dan zal die boos omhoogkijken en mopperen: ik mag de regels niet overtreden, maar jullie doen het wel. Die elite kan dan snel haar machtspositie kwijtraken.
De werkwijze kan een stapje verder gaan: het systeem wordt zodanig opgetuigd ten gunste van bepaalde personen en belangengroepen. Overigens, deze werkwijze kan ook zijn voorafgegaan aan de aanname van de omstreden Amnestiewet in 2012, de wet die de verdachten van de moorden van 12/82 vrijuit laat gaan. Er wordt een ongelijk speelveld gemaakt en in stand gehouden. Als het stof is opgetrokken, ziet met hier en daar mensen die plotsklaps rijk of machtig zijn geworden.
En misschien gaat het nog verder. Er moet een manier worden bedacht om aan de macht te blijven om het geld, zichzelf en de handlangers te beschermen. Een staatszender kan worden ingezet voor sociale manipulatie. De berichtgeving is dan eenzijdig. Alleen bepaalde ‘deskundigen’ worden aan het woord gelaten. Er kunnen ook drastischere maatregelen worden ingezet, zoals het boycotten van de vrije pers die een ander geluid laat horen.
Elke Surinaamse regering heeft in haar gelederen een of meer kleptocraten. Maar de ene regeerwijze helt meer naar democratie, de andere meer naar kleptocratie. Kleptocratie moet overigens niet worden verward met kleptomanie. Beide woorden beginnen met klepto (Grieks voor stelen). Kleptomanie is een onweerstaanbare drang om iets te stelen. Het is een ziekte. Men heeft een fufurubakru en steelt geregeld kleine dingen die weinig waarde hebben of waar de persoon geen behoefte aan heeft, alleen maar om een spanningsgevoel kwijt te raken. Kleptocraten daarentegen gaan met voorbedachten rade de politiek in om zichzelf te verrijken. In de volksmond zijn het zakkenvullers oftewel fufuruman. Een schoolvoorbeeld van kleptocratie zijn de daden van de afgezette minister van Openbare Werken in juni 2013. Andere voorbeelden in de afgelopen decennia hebben te maken met de misstanden bij het verwerven van lappen grond, de misstanden in de goudindustrie en de aanverwante milieuvervuiling, en de corruptie die met drugs te maken heeft.
Van president Obama, de sheriff van de wereld, is bekend dat hij niet houdt van kleptocraten, die zich niets aantrekken van wetten en regels. Van Wall Street tot en met Afrika heeft hij zijn manschappen erop afgestuurd om de schurken – in Afrika vaak vermomd als staatshoofd-, op te rollen, het gestolen geld terug te krijgen en te besteden aan ontwikkeling. De ontwikkelde landen zullen niet erg enthousiast zijn over de huidige Surinaamse regering. Suriname wordt niet als een aanvaardbare partner beoordeeld. Zo gaat het als je afspraken maakt door het tekenen van Internationale verdragen, die niet naleeft en je niets aantrekt van de kritiek die je hierop krijgt. Als land verlies je dan het vertrouwen van de internationale gemeenschap.
Elke vijf jaar heeft het Surinaamse volk de gelegenheid om de kleptocraten bij het grof vuil van de geschiedenis te zetten, fos’ den fufur’ a kondre. Zo reinigt de democratie zichzelf, maar dan moet natuurlijk wel de vrijheid van meningsuiting blijven bestaan.
D. Balraadjsing
