De lang verwachte Wet op de Jaarrekening wordt eindelijk in DNA behandeld. Deze wet dient om de transparantie binnen rechtspersonen en met name de staatsrechtspersonen (staatsbedrijven, parastatalen) te vergroten en zodoende de boeken ter beschikking te hebben voor controle door de samenleving en de media. Deze wet heeft evenveel waarde als anticorruptiewenselijkheden van de samenleving, het ligt in het verlengde daarvan en de wet openbaarheid van bestuur. De openbaarheid heeft weinig waarde in Suriname omdat de instituten die moeten voortbouwen op de openbaarmaking van data zwak zijn. De wet geeft als eerste aan dat rechtspersonen verplicht zijn tot openbaarmaking van de jaarrekening. De openbaarmaking geschiedt door deponering van de volledige tekst van de jaarrekening. De jaarrekeningen van rechtspersonen die behoren tot organisaties van openbaar belang dienen te worden gedeponeerd ten kantore van het Handelsregister, binnen zes maanden na het verstrijken van het boekjaar. Tot een organisatie van openbaar belang wordt gerekend een in Suriname gevestigde grote rechtspersoon, naamloze vennootschap waarvan uitgegeven effecten openbaar worden verhandeld dan wel een openbare notering hebben, kredietinstelling, verzekeraar, pensioenfonds of bij of krachtens wet opgerichte rechtspersoon. Het wetsvoorstel geeft aan dat het overheidsbeleid onder meer gericht is op het bevorderen van de transparantie en toegang tot de markt, alsmede de betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving. Transparante verslaggeving is volgens de wet met name van belang voor organisaties met een openbaar belang, zoals beursgenoteerde ondernemingen, financiële instellingen, zorginstellingen, staatsbedrijven en grote vennootschappen. Om transparantie te bevorderen dienen de jaarrekeningen van bedrijf gerelateerde ondernemingen zoveel mogelijk onderling vergelijkbaar te zijn om te kunnen komen tot goed gefundeerde investerings-, financierings- en managementbeslissingen. De onderlinge vergelijkbaarheid wordt bevorderd door het hanteren van internationale verslaggevingsstandaarden, die door de internationale beroepsorganisatie van accountants (IFAC) zijn geadopteerd. Dit is ook het geval in Europa waar de EU-richtlijnen verplichten tot harmonisatie van de wetgeving met betrekking tot het vennootschapsrecht. De kleine ondernemingen en micro-ondernemers kunnen volstaan met jaarrekeningen volgens fiscale waarderingsgrondslagen. Het wetsvoorstel beoogt enerzijds onzekerheden weg te nemen en betrouwbare vergelijkbare jaarrekeningen te faciliteren, en anderzijds een aantal fundamentele waarden en normen in financiële verantwoording te waarborgen. Hierbij gaat het om de inrichting en presentatie van een jaarrekening, de omvangscriteria van entiteiten waarvoor de raamwerken voor verslaggevingsstandaarden gelden, de controleplicht door een onafhankelijke gecertificeerde accountant en de openbaarmaking van de jaarrekening. Middelgrote en kleine rechtspersonen die niet tevens rechtspersonen zijn die behoren tot organisaties van openbaar belang, dienen binnen acht maanden na het verstrijken van het boekjaar hun jaarrekening ter inzage te leggen voor belanghebbenden ten kantore van de betreffende rechtspersonen. Wie de belanghebbenden zijn wordt niet in de wet genoemd en kan de werking van deze wet behoorlijk belemmeren. Bij de wetten die openbaarheid nastreven wordt juist opgenomen dat een belang om de informatie in te kijken niet dient te worden aangetoond. Rechtspersonen zijn verplicht jaarlijks een jaarrekening op te stellen. Voor instellingen die onder toezicht staan van de Centrale Bank van Suriname (cooperaties, financiele instellingen, banken) kunnen door de Centrale Bank van Suriname nadere eisen worden gesteld voor wat betreft de inrichting van de jaarrekening, waarderingsgrondslagen en verslaggevingsstandaarden, controleplicht, publicatieplicht, termijnen waarbinnen de jaarrekening moet zijn goedgekeurd of vastgesteld en het jaarverslag. De wet geeft aan wat in de jaarrekening moet staan, maar is soms vaag. Zo geeft de jaarrekening ‘volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd’ een zodanig inzicht dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat, alsmede voor zover de aard van een jaarrekening dat toelaat, omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit van de organisatie. Wat deze normen zijn, kan verschillend worden geïnterpreteerd. Het jaarverslag bestaat uit de jaarrekening, het bestuursverslag en het verslag van de raad van commissarissen, en de controleverklaring. De jaarrekening wordt opgesteld door het bestuur van de naamloze vennootschap. De raad van commissarissen beoordeelt de jaarrekening en voorziet deze van een preadvies. De algemene vergadering van aandeelhouders stelt de jaarrekening vast dan wel keurt deze goed. De wet geeft aan welke standaarden gelden voor het opstellen van een jaarrekening en geeft ook de verslaggevingsstandaarden aan. Van belang is om de wet op de jaarrekening in samenhang te zien met de relevante wettelijke regelingen inzake het ondernemingsrecht, omdat de financiële verantwoording onderdeel uit maakt van het deugdelijk bestuur van rechtspersonen. Deze wet is van toepassing op alle rechtspersonen. Een categorie die geen rechtspersoon is naar Surinaams recht maar gelet op het maatschappelijk belang, onder de werking van deze wet wordt gebracht is de onderlinge waarborgmaatschappij. Voor de toepassing van deze wet wordt de onderlinge waarborgmaatschappij daarom eveneens als rechtspersoon aangeduid. Het financieel verantwoorden van de financiële positie op een bepaald moment en de resultaten onderdeel uit van deugdelijk bestuur van een rechtspersoon.
Een jaarrekening draagt bij aan de inzichtvereiste om financiële, bestuurlijke en sociale beslissingen te kunnen nemen aangaande de organisatie. Een bestuursverslag en verslag van de Raad van
Commissarissen dragen bij aan de tekstuele uitleg van het gevoerd beleid van de organisatie. Om
een goed onderbouwd besluit te kunnen maken zal een lezer van de jaarrekening een verklaring
van een onafhankelijke gecertificeerde accountant wensen waarbij een oordeel wordt gegeven
omtrent de betrouwbaarheid van de gepresenteerde financiële verantwoording. Deze wet blijft onderdeel van een systeem waar verantwoording verwacht wordt en consequenties worden verbonden en afgedwongen door o.a. de civil society. Dat is nog niet het geval in Suriname. Deze wet zal vooralsnog dan ook slechts een sierstuk zijn, dus alleen voor de vorm.
