Gewoontedieren. Zo noemen aardbewoners elkaar vaker. Een terechte aanduiding? Zeer waarschijnlijk wel. Het betreft immers een predikaat dat op de werkelijkheid betrekking heeft. Psychologen zijn de mening toegedaan dat mensen voor meer dan 95% hun weg op de automatische piloot vervolgen. Overal waar mensen frequent met elkaar omgaan, ontstaan min of meer vaste manieren van denken, voelen en doen. Deze gedragspatronen, gewoonten, routines of rituelen, bedenkt u maar een ander passend woord, zijn voor de betreffende groep van veel betekenis, van veel waarde. De vanzelfsprekendheid waarmee zij geleidelijk aan ontstaan leidt er wel toe dat niemand zich er verder van bewust is dat zij bestaan en ons beïnvloeden. Met groepsgebonden gedragsverschijnselen in ons land zijn wij zo vertrouwd geraakt dat niemand die nog als vreemd en bijzonder opvallend ervaart. Bevolkingsgroepen hebben zo alle hun kenmerkende gedragskenmerken. Zo hebben zij ook hun karakteristieke systemen waarnaar zij zich trouwhartig richten. Immers, wij worden reeds als jonggeborenen omgeven door systemen. Wij groeien op in en temidden van allerlei systemen. Wij worden gedurende ons leven beïnvloed door die systemen die gevraagd of ongevraagd, gewenst of ongewenst ons doen en laten beïnvloeden of zelfs bepalen. Het aantal systemen waarmee wij gedurende ons leven te doen krijgen is onvoorstelbaar groot. Voor sommige daarvan kiezen wij als vrijheidslievende burgers zelf. Niemand verbiedt ons om van werkkring met specifieke systeemkenmerken te veranderen. Deelgenoot zijn van het familiesysteem is nooit een kwestie van kiezen. Buurtbewoners vormen bij elkaar genomen een systeem dat steeds andere kenmerken zal vertonen ten opzichte van andere gebieden. Elk gezin daarin vormt als sociale eenheid ook weer een systeem. De districten vormen elk afzonderlijk een systeem. Daarom is uniformiteit in het districtsbestuur geesteloos, afstompend en oninteressant. Elk district heeft immers eigen probleemstellingen en eigen cultuurpatronen. Werklozen in ons land vormen het systeem der werklozen. Daarom kunnen zij zo nodig gezamenlijk optrekken tegen hun noodlijdend bestaan. Spookambtenaren vormen het systeem van degenen die zonder tegenprestaties hun loon ontvangen. Zoveel verenigingen, evenzoveel systemen. Zoveel ondernemingen, evenveel systemen. Elke werkgemeenschap in elke werkorganisatie vormt een systeem. Elke werkorganisatie kent een intern en extern systeem. Het intern systeem kent dan weer een materiële en immateriële structuur. In de materiële structuur ligt dan weer het logistieke systeem van de organisatie. Dat wat wij als werkers iedere dag weer beleven. Het dievengilde is een systeem. Zo kan eindeloos worden doorgedacht. Uiteindelijk vormen wij als volk een systeem. In deze wirwar van systemen is het dan weer zo dat zij elkaar op enigerlei wijze beïnvloeden. Elke verandering in een deel van elk systeem heeft gevolgen voor de overige delen. Van ons voertuig weten wij wel hoe een afwijking in een deel van het remsysteem het gehele remmechanisme beïnvloedt. Hoezeer er personen zijn die beweren dat onze omgeving ons als persoon niet kan beïnvloeden is het tegendeel waar. Zelfs hoog ontwikkelde burgers zullen blijvend de gedragspatronen van hun familiesysteem in zich dragen. In elke familie dient zich om de vijftien jaar een nieuwe generatie aan. Overdracht van familiegewoonten aan de nieuwkomers is een proces dat zich vanzelf voltrekt. Departementen zijn systemen die op allerlei manieren op elkaar inwerken. Ook al is het zo dat zulks in de praktijk niet of onvoldoende wordt ingezien. Het is immers een welbekende klacht dat departementen vaak langs elkaar heen werken. Bewindslieden schijnen daarvan geen noemenswaardige last te ondervinden aangezien wij hen nooit over gebrek aan afstemming horen klagen. Interdepartementale coördinatiesystemen kunnen uitstekend door interdepartementale commissies of werkgroepen worden gevormd, doch het beschikken over permanente, geformaliseerde coördinatiemechanismen tussen de vele gebieden van overheidsbeleid moet wel mogelijk zijn. En is het nu dan niet de hoogste tijd voor permanente sectorale en geformaliseerde raden voor de beleidsontwikkeling, waarin ook het bedrijfsleven blijvend is vertegenwoordigd? De rijstboeren in Nickerie smeken toch reeds jaren om betrokkenheid bij het landbouwbeleid? Het bedrijfsleven verzoekt, neen, smeekt toch om ratificatie van de EPA-handelsovereenkomst? Weet de enkeling in het parlement het beter dan alle ondernemers bij elkaar? Zeer waarschijnlijk ook een systeem gebonden verschijnsel. De vicepresident is traditioneel de aangewezen persoon voor de overkoepelende afstemming tussen bewindslieden met betrekking tot deugdelijke beleidsuitvoering, doch de noodzaak van gedurige afstemming op operationeel niveau laat zich nog altijd sterk gevoelen. De vraag hoe beschikbare informatiesystemen tussen de talrijke overheidsorganisaties op deugdelijke wijze dienstbaar gemaakt kunnen worden aan het beleid is tot op heden nimmer beantwoord. Is het werkelijk zo dat politiek en vakbondswerk niet samengaan? Dat vakbeweging en politiek als systemen duidelijk van elkaar gescheiden dienen te blijven? Een rare boodschap toch! Onder alle omstandigheden is besluitvorming een wezenskenmerk van de politiek. Beweren dat vakbeweging en politiek gescheiden dienen te blijven houdt in dat de georganiseerde arbeid in Suriname geen stem heeft in de beleidsvorming. Dat zou een aanslag betekenen op de maatschappelijke positie van het Surinaamse vakbondswezen? Opmerkelijk toch dat de vakbeweging enerzijds participeert in de beleidsvoorbereiding binnen het tripartite overleg terwijl anderzijds vakbondsprominenten steevast de boodschap verkondigen dat politiek en vakbeweging gescheiden dienen te blijven. Of zouden de SER-activiteiten toch niets van doen hebben met de politiek? Of heeft beleidsadvisering vanwege de SER geen invloed op de besluitvorming door de overheid? Lastige analytische vragen misschien terwijl de antwoorden toch zo voor de hand liggen.
Stanley Westerborg
Organisatieanalist
