Door slecht bestuur staat Suriname nu weer aan de rand van het failliet. Slechte bestuurders zijn als houtluizen. Ze nestelen zich horizontaal en verticaal in de staatsorganen, knagen aan balken en schoren en kunnen het hele bouwwerk laten instorten. Er moet dus tijdig worden ingegrepen. Slechte bestuurders zijn onwetend, onbekwaam, crimineel of corrupt. Medeplichtig zijn degenen die overtredingen verzwijgen of vergemakkelijken. Maar wie moet ingrijpen? De leider zelf is … (vult u maar zelf in). Alleen het volk kan ingrijpen, maar zijn IQ is 72.
‘Houtluisbestrijding’ kost geld en wilskracht. Maar het geld is verdwenen en de politieke wil ontbreekt. Het kwaad kan zich dus vrijwel ongestoord uitbreiden en de bestrijding wordt steeds moeilijker. Geld kan worden opgebracht door te bezuinigen op het logste en duurste kabinet en de duurste beveiliging van regeringsleden ooit. Ook mag de rijkste 5% van het land 80% belasting gaan betalen. Verder kan de aanpak van zowel de illegale goudwinning als het geldwitwassen behoorlijk wat geld opleveren. Maar wie moet de schoonmaakoperatie leiden? Alleen het gewone volk kan dit bepalen. Maar overziet het volk wel wat er gebeurt?
Elke dag wordt op de staats-tv een ‘liefdesverklaring’ herhaald: ‘ik houd van u’. Deze woorden staan in schril contrast met de daden. Het is absurd: ‘Ik houd van u’, maar als u me vonnist dan vliegt de boel in brand (is al een keer gebeurd). Het past niet. Het wijst op een gespleten geest, op zoek naar liefde en erkenning. Als de woorden worden vergeleken met de daden, dan is het slecht om het volk zo liefelijk toe te spreken. Het is onoprecht. Het is als de man die een vrouw onder dreigende akkoorden vleit met een aanzoek: ‘wil je met me trouwen’ (maar als je me afwijst, maak ik je kapot). Dit is chantage en misleiding. Het kan leiden tot moord.
Volgens krantenberichten is sinds 2013 ruim 3 miljard US dollar verdampt en bijna 3 miljard US dollar geleend. Misschien zijn deze cijfers niet correct, maar de machthebbers doen er zelf geheimzinnig over, dus wat moet je anders denken? Zes miljard US dollar is Suriname gepasseerd – per inwoner meer dan 10.000 US dollar! Waar de f-ck! is het geld naar toe gegaan? Niemand kan of wil dit verantwoorden. Wel, als het zo moest gaan, had dan liever iedere Surinamer een coupon van 10.000 US dollar gegeven, in plaats van de kruimelpakketjes die hier en daar worden uitgedeeld. Dan had men tenminste een studie kunnen betalen, een huisje bouwen, een auto kopen, een zaakje beginnen of wat dan ook men nodig had. De economie zou dan nog rollen. Nu is bijna iedereen ‘broke’. Politie, school, ziekenhuis en rechterlijke macht hebben niet eens potlood of toiletpapier. Ach, wie heeft nou veiligheid, kennis, gezondheid en recht nodig? Is het dan vreemd dat Suriname het imago heeft van een apenland en een schurkenstaat?
Foute maar trotse leiders straffen het volk liever met langer armoede lijden, dan macht af te staan of te delen (door oprecht hulp te vragen). Het falen wordt steeds op anderen geplakt. Het volk wordt gedwongen om op te fietsen tegen een heuvel die alsmaar steiler wordt. Het protesteert maar zwakjes. Misschien heeft dit te maken met het lage IQ, de cultus van persoonsverheerlijking, angst, apathie of een combinatie van dat al. Of misschien heeft het zich erbij neergelegd en leeft het niet meer naar de toekomst die toch onbereikbaar is geworden. Slechte bestuurders mogen vrolijk verder of worden financieel afgeschermd van de gevolgen van hun daden. Maar het volk werd begoocheld en zijn drie miljard US dollar werd weg gegoocheld. Nu is het ontgoocheld. Het wordt gesust door de leiders die hun beloften niet zijn nagekomen: ‘’tje poti’! hou vol, het komt goed’. Hoeveel ellende kan een volk verdragen?
Het land beleeft zijn ergste crisis ooit. Zelfs een willekeurig gekozen persoon uit het telefoonboek zou het niet slechter hebben gedaan. In een verzwakte democratie kan een slechte leider alles kapot maken. Een land met sterke instituties en goede bestuurders daarentegen kan zo nu en dan een slechte leider hebben; de leider mag dan de hele dag in het bos in een hangmat gaan liggen, het schip van staat zal de juiste koers niet kwijtraken. De instituties zijn dan zo sterk dat de leider ze niet kan ondermijnen en het land niet naar de verdoemenis kan laten gaan. In Suriname zijn de staatsorganen passief of actief ondermijnd, waardoor het land nu bijna bankroet is. Wie neemt de leider van zo’n land nog serieus?
Geen enkele Surinaamse leider heeft het verschil weten te maken. Maar ze hebben wel allemaal een standbeeld gekregen. De huidige leider heeft wel, zij het op de meest indrukwekkende negatieve manier, het verschil weten te maken. Hij wordt in verband gebracht met illegale machtsovernames, met en zonder geweld, meervoudige moord, mensenrechtenschendingen, drugshandel, verzwakking van instituties – rechterlijke macht, economische toezichthouders, parlement, publieke verantwoording – en herhaalde economische vernietiging (ongelukkigerwijs stoot alleen in Suriname een ezel zich drie keer aan dezelfde steen). Problemen zijn erger gemaakt door het land onder te dompelen in een populistisch sociaal contract waarvoor de middelen en de wil om het corruptieloos uit te voeren ontbreken. Zijn economische paradijs is een economische ruïne geworden. Het is een ‘tering’ leider (noot: tering betekent ook consumptie), geen export leider. Daarnaast heeft hij een fanatieke en vermoedelijk dubieuze aanhang die naar verluidt moreel blind is voor behoorlijk bestuur. Een confrontatie met hem is daarom gelijk aan een confrontatie met die groep en dus gevaarlijk. Die groep wil klaarblijkelijk niet praten maar vechten als hun idool wordt gevonnist.
Wat Suriname nodig heeft is een agenda voor de toekomst. Concreet betekent dit dat instituties moeten worden versterkt en beschermd door goede bestuurders en wetgeving. Suriname heeft geen machtige leider nodig, maar eerlijke en goede bestuurders. Politieke leiders moeten worden ingebed in sterke instituties die de macht van de individuele leider scherp begrenzen. De rechterlijke macht is zo een instituut. De kwestie van leiderschap is niet of een persoon mooi kan praten of dansen, maar of hij of zij een positief verschil kan maken. Charisma is niet nodig om het verschil te maken.
De kenmerken van goede en slechte bestuurders zijn weergegeven in onderstaande tabel. De opsomming is niet volledig.
Goede bestuurders Slechte bestuurders
Inspirerend Commanderend
Onafhankelijk Marionet, verstrengeld in andere belangen
Positief rolmodel Negatief rolmodel
Consistent Tegenstrijdig, ad hoc
Eerlijk Liegen, misleiden
Behoedzaam, beheerst Onnadenkend, impulsief, vlug geïrriteerd
Zuinig Verkwistend
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Milieuschade uit eigen belang
Transparant, aansprakelijk Dokken, het bos in vluchten, ‘a no mi’
Controle, overleg Chaos, ontwrichting, rookgordijnen
Openheid, rapporteren Censureren, verduisteren
De beste persoon op de juiste plek Familie, vrienden, loyalisten
Verbinding maken Verdeeldheid zaaien
Motiverend, gewetensvol, waarderend Onbetrouwbaar, verwaarlozend, ‘moni no de’
Klantvriendelijk Arrogant, brutaal, onverschillig
Volledig geïnformeerd Oppervlakkige kennis
Problemen oplossen Op de handen zitten, in de hangmat liggen
Daadkrachtig, resultaatgericht Praatjes, loze beloften
Corruptie hard aanpakken, opsluiten Zand erover, wegkijken
Respect voor de ‘rule of law ‘Neks no fout’
In de toekomst geprezen om hun daden Verguisd om hun wangedrag
De linker kolom past bij beschaafde, welvarende landen; de rechter kolom kom je tegen in schurkenstaten. Als het volk zelf niet ingrijpt, dan zal het buitenland (lees: IMF, DEA etc. etc.) Suriname een pijnlijk pakslaag geven om tot behoorlijk bestuur te komen. De schuld van de huidige, totale mislukking ligt niet buiten maar in Suriname zelf. Mama Sranan wordt vernietigd door haar eigen gebroed.
D. Balraadjsing (uit Nederland)
