De bekende Surinaamse auteur Don Walther Donner (pseudoniem voor Mr. Dr. Walther Roël William Donner), die reeds talloze publicaties, waarvan vele zijn uitgebracht in het buitenland en wel in het Engels en Spaans, op zijn naam heeft staan, heeft ons recentelijk vergast op zijn laatste roman “Boete zonder schuld”.
Dit boek uitgebracht door Ralicon (uitgeverij van Robby (Rappa) Parabirsing die het manuscript tevens ook heeft geredigeerd) te Paramaribo is recentelijk aan het publiek gepresenteerd tijdens een feestelijke bijeenkomst op 11 maart 2015 in Solei te Paramaribo georganiseerd door de Sociëteit Republiek Suriname (Sores). Bij deze gelegenheid werd de auteur, die de gevorderde leeftijd van 85 jaar reeds bereikt heeft, tevens gehuldigd voor zijn gehele oeuvre. Dit is overigens de eerste keer dat een Surinaamse organisatie deze eigenzinnige schrijver met zijn soms provocerende uitspraken als “renpaard” in de schijnwerpers heeft geplaatst.
Opgemerkt moet worden dat Donner meer bekendheid geniet door zijn bijna wekelijks verschijnende maatschappelijk geëngageerde essays, dan als romanschrijver.
Terugkomende op het boek lijkt het alsof de titel geïnspireerd is door het grote klassieke werk van de vermaarde Russische auteur Fjodor Dostojevski: Schuld en Boete (1866). In dit werk beschrijft Dostojevski het gevoelsleven van de hoofdpersoon Raskolnikov, nadat deze een dubbele moord gepleegd heeft en aanvankelijk uit handen van de justitie probeert te blijven, maar uiteindelijk besluit zichzelf aan te geven.
In de roman van Donner is de hoofdpersoon Theo Vrijmoedig juist iemand die ten onrechte veroordeeld is. De hoofdpersoon, die het tot minister geschopt heeft, was in zijn jeugdjaren veroordeeld voor een verduistering, welke hij niet met opzet had gepleegd. Na zijn straf uitgezeten te hebben, gaat hij rechten studeren en sluit zich aan bij een christelijke politieke partij. Vanwege zijn bijzondere intelligentie en bestuurlijke kwaliteiten stijgt zijn ster in vrij korte tijd. Na een stembusoverwinning van zijn partij wordt hem gevraagd minister van Economische Zaken te worden. Het is niet duidelijk aangegeven waar het verhaal zich afspeelt, hoewel dat voor het volgen ervan ook niet van primair belang is; de personages en situaties zijn niet gebonden aan een bepaald land. Dat vergroot het universele van het verhaal.
De hoofdpersoon aanvaardt na enige twijfels wel het ministerschap en ontpopt zich als een briljante bewindsman en wordt alom geroemd voor zijn prestaties.
Maar op een gegeven moment slaat het noodlot meedogenloos toe. Door een ontmoeting met een jeugdvriend wordt het openbaar dat hij in de gevangenis heeft gezeten en moet de hoofdfiguur als minister aftreden. Dit laatste bevestigt mijn vermoeden dat het boek niet in Suriname gesitueerd kan worden! Wel is het zo dat de beschreven karakters duidelijk herkenbaar zijn voor alle Surinamers. Hoe het verder met Anderson afloopt, kan men zelf in het boek lezen.
De roman is geen autobiografie, maar bevat zoals verscheidene van zijn eerdere werken, wel gegevens ontleend aan het leven van de auteur.
In welk land een mens ook leeft, zijn karakter blijft min of meer hetzelfde. Eigenschappen als wraakzucht, jaloezie, afgunst, hebzucht, eigenbelang, om maar enkele te noemen schijnen de mens eigen te zijn tot welke ras of etniciteit hij/zij ook mag behoren en ongeacht de tijd en het land waarin hij leeft.
Als een rode draad door het verhaal loopt de levensfilosofie van de schrijver: Elke gebeurtenis in het leven van de mens vormt een schakel in de keten van zijn lot.
Uit deze opvatting blijkt ook dat Donner in zijn schrijfkunst beïnvloed is door de grote Griekse tragedieschrijvers. Boete zonder schuld had zich ook in de tijd van deze schrijvers ergens in het oude Griekenland kunnen afspelen. Dit rechtvaardigt de conclusie dat het karakter van de mens niet evolueert. De grote Duitse filosoof Schopenhauer (1788-1860) heeft in zijn essay over ethiek gezegd dat elk mens twee diametraal tegenover elkaar staande eigenschappen in zich heeft, namelijk jaloezie en mededogen. Deze bepalen de bron van iemands handelen. (Als ik om me heen kijkt, lijkt het vaak alsof jaloezie tegenwoordig de overhand heeft!)
In Boete zonder schuld komen verder nog allerlei thema’s aan de orde zoals goedgelovigheid, berouw, gerechtelijke dwalingen, maatschappij kritiek, maar vooral ook politieke intriges. Maar ook positieve eigenschappen als vriendschap, mededogen en berouw tonen voor gepleegde misslagen.
Donner heeft in zijn dankwoord bij de aan hem uitgereikte prijs benadrukt dat de Surinamer niet of heel weinig leest. Hij zegt er ook geen fiducie in te hebben dat hij meer gelezen zal worden in ons land, dan eerder het geval was. Met Rappa ben ik een andere mening toegedaan. Rappa noemt het boek een aanrader. Ik ga nog een stapje verder en zeg dat het boek alle ingrediënten in zich heeft om een (Surinaamse) bestseller te worden. Het is bekend dat Surinamers niet graag dikke boeken lezen en ook wat dit betreft heeft Donner in de roos geschoten. Het boek bevat weliswaar 250 pagina’s, maar is in grote letters uitgegeven en leest als een trein. Donner vermoeit zichzelf en de lezer niet met uitgebreide karakterbeschrijvingen. Zijn taal is niet echt bloemrijk, hij maakt weinig gebruik van metaforen, maar brengt zijn boodschap op rechtstreekse wijze in zakelijke en heldere woorden. Uiteraard nemen zijn kansen om een literaire prijs te krijgen hierdoor af.
Ik heb het boek zelf in één ruk binnen drie uren uitgelezen.
De filosofische appendix welke uit enkele spirituele juweeltjes bestaat, vergt wel enige overdenking.
In ieder geval vind ik het Vrij Moedig van Don Walther dat hij Boete zonder schuld nog op deze hoge leeftijd heeft uitgebracht!
Carlo Jadnanansing
