Suriname zit wat zelfmoord betreft, in de top tien van de wereld. Zelfmoord is de belangrijk-ste niet-natuurlijke doodsoorzaak van het land. Er is een “Nationaal Suïcidepreventie- en in-terventieplan 2016-2020” geproduceerd, een goed plan, maar het is waarschijnlijk inktverspil-ling. Door politieke mismanagement, zoals in de afgelopen jaren, zal het zelfmoordcijfer eer-der blijven stijgen dan dalen. Overigens geldt dit ook voor de criminaliteitscijfers. In Surina-me zijn brutaliteit en arrogantie aan de macht en wordt kennis weggejaagd. Daarom is het land nu weer naar de Filistijnen.
Zelfmoord en crimineel geweld worden in dit artikel in een adem genoemd, maar het zijn te-gengestelde vormen van geweld. Bij gewelddadige zelfmoord is het geweld naar binnen ge-richt. Men doet zichzelf op een akelige manier geweld aan door middel van een wapen, ver-gift, springen van een dak of brug, etc. Zelfmoord wekt ons medelijden en verdriet. Sommi-gen hebben zelfs een beetje bewondering voor het slachtoffer, omdat het moeilijk is om jezelf om te brengen. We leven mee met het slachtoffer, omdat het gebruik heeft gemaakt van het recht om zelf te bepalen wat het met zijn leven doet. Moord daarentegen is naar buiten gericht geweld, geweld tegen een ander. Dit wekt gevoelens van boosheid, afschuw en wraak op, omdat moordenaars niet het recht hebben een eind te maken aan het leven van een ander. Een mengvorm is moord zelfmoord, waarbij de moordenaar zichzelf na zijn strafbare daad van het leven berooft. Dit roept zowel afschuw als medelijden op.
Zelfmoord is vooral een ding van de Hindoestanen, terwijl geweldscriminaliteit vooral een zaak is van de Afro-Surinamers. Er is evenwel sprake van een stijgende trend van zelfmoord bij andere groepen zoals de Marrons. Een hoog zelfmoordcijfer kan betekenen dat er heel wat sombere en angstige mensen rondlopen met zelfmoordgedachten, of dat de zorg niet goed is georganiseerd, of dat men geen hulp zoekt of krijgt, of dat men niet weet waar men de juiste hulp kan krijgen, of dat men ontevreden is over de hulp, of dat men verkeerd denkt over zelfmoord.
Etnische verschillen in het voorkomen van zelfmoord en criminaliteit zijn een aanwijzing dat culturele factoren mogelijk een rol spelen. Misschien moet er een jaarlijkse psychische check-up komen voor Hindoestanen en Afro-Surinamers tussen de 15 en 45 jaar. De volgende ge-dachte is ook interessant. Zelfmoord en criminaliteit kunnen dalen als Hindoestanen meer zouden gaan lijken op Afro-Surinamers en omgekeerd. De Hindoestanen zouden dan minder starheid, conservatisme, bescheidenheid, overmatig verantwoordelijkheidsgevoel, perfectio-nisme en faalangst aan de dag leggen en hun vrouwen niet voortdurend onder toezicht stellen van vader, man, broer en zoon. En de Afro-Surinamers zouden meer ijver, discipline, dienst-baarheid, verantwoordelijkheidsgevoel en minder losbandigheid en agressie tonen en hun kin-deren beter onder toezicht houden. Maar zoals de klassieke filosoof het zegt: “De gelukkigen kiezen de middenweg”.
Een gemiddelde van elke dag twee geregistreerde zelfmoordpogingen en elke drie dagen een zelfmoord is een zeer traumatiserende ervaring voor de kleine Surinaamse gemeenschap. Het-zelfde kan ook gezegd worden van het veelvoud aan geregistreerde geweldsmisdaden (brute overvallen, berovingen en inbraken). Overigens, dat Suriname een verontrustend hoog crimi-naliteitscijfer maar laag moordcijfer heeft, in vergelijking met de omringende landen, komt alleen maar door het feit dat er hier geen afrekeningen zijn door drugsbenden, zoals op Jamai-ca. Zowel zelfmoord als criminaliteit remt de ontwikkeling van een land.
Ook al heb je weinig geld, dan nog is het mogelijk om iets te doen tegen zelfmoord. Je moet dan wel weten wat de risicofactoren zijn. Welnu, de belangrijkste voorspeller van zelfmoord is een eerdere zelfmoordpoging. Dit betekent dat elke arts van elke patiënt in de risicogroep moet willen weten of er in de voorgeschiedenis sprake is van zelfmoordgedrag, ongeveer zoals hij ook wil weten of iemand bekend is met hoge bloeddruk of een hoog cholesterol- of suiker-gehalte als risico voor hart- en vaatsterfte. Sommige artsen zijn bang om te vragen naar zelf-moordgedachten, om de persoon niet op gedachten te brengen. Ze zijn mogelijk nog banger om ja als antwoord te krijgen, omdat ze misschien niet weten wat ze dan moeten doen. Maar het is niet anders als bij een dreigend hartinfarct: de persoon wordt niet alleen gelaten, er wordt gezorgd voor veiligheid en verwezen naar hulpdiensten. Een andere belangrijke risico-factor zijn psychische problemen: negen van de tien mensen hebben voorafgaand aan de zelf-moord psychische problemen gehad, vooral depressie, angst of agressie. Dit betekent dat men oog moet hebben voor dergelijke problemen en dat laagdrempelige psychische hulp beschik-baar moet zijn. Een depressie bijvoorbeeld is te herkennen in iemand die zich al een paar we-ken droevig, moe en energieloos voelt en de gebruikelijke taken met moeite of helemaal niet meer kan uitvoeren en bovendien ook nog het leven ondraaglijk vindt. Uit buitenlands onder-zoek blijkt dat ongeveer een derde deel van deze personen geen of onvoldoende hulp krijgt. Een andere risicofactor is de onbelemmerde toegang tot middelen zoals wapens, gramoxone of hoge objecten. Een risico lopen ook mensen die zich schamen om hulp te zoeken, omdat het gezien kan worden als een teken van zwakte. Verder kan een risico uiteraard ook ontstaan als men geen geld heeft om te betalen voor goede hulp. Aan de andere kant beschermen steun van familie en vrienden, het geloof en actief aanpakken en oplossen van problemen tegen zelfmoord.
Een apart probleem is de houding van de omgeving ten opzichte van zelfmoord. Het verwerpen van zelfmoord als een slechte daad leidt tot ontkenning of niet bespreken van zelfmoord-gedachten. Het Jodendom, het Christendom en het Hindoeïsme kennen geen uitdrukkelijke afkeuring van zelfmoord, maar de meeste geestelijke leiders verwerpen zelfmoord toch als een slechte daad. De Koran ziet zelfmoord als een zonde, waardoor je in de hel belandt. De reli-gieuze verwerping van zelfmoord heeft ermee te maken dat zelfmoord geen compliment is voor de almachtige Schepper, want het is een miskenning van Zijn gezag. Dat zelfmoord des-ondanks overal voorkomt, heeft ermee te maken dat ieder mens zelf kan bepalen wat hij of zij met zijn of haar leven doet. Dat is een absolute vrijheid.
Zelfmoord of een zelfmoordpoging is geen slechte daad. Van iemand die je dierbaar is of die je respecteert en die een einde maakt aan het leven, kan je niet zeggen dat die een onrecht heeft begaan, nee toch? In het “Nationaal Suïcidepreventie- en interventieplan 2016-2020” staat dat de kosten voor medische zorg na zelfmoord of een zelfmoordpoging door sommige verzekeraars worden verhaald op de persoon of diens nabestaanden. Dit is een schandaal, want deze zorgverzekeraars bestempelen zelfmoord als een misdaad, vergelijkbaar met het in brand steken van je eigen huis. Zelfmoord wordt hierdoor gecriminaliseerd. Het is vergelijk-baar met de Katholieke kerk die zelfmoord beschouwde als een slechte daad en het slachtof-fer liet begraven op de vuilnisbelt achter het kerkhof.
Een afkeurende houding doet geen recht aan de persoon met zelfmoordgedrag. Een doods-wens is te begrijpen bij een 95-jarige die klaar is met het leven, die de balans heeft opgemaakt, omdat er niet lang meer te leven is. Maar een meisje van 15 of 19 jaar of een man van 25 of 35 jaar kan nooit klaar zijn met het leven. Hier moet sprake zijn van intens geestelijk lijden of een bepaalde mentale toestand dat verder onderzocht, begrepen en verholpen moet worden. Boosheid of straf passen hier niet bij, maar hulp en begrip. Hier is geen sprake van onrecht. Er is slechts sprake van geestelijke pijn waardoor iemand het leven zwaarder en verschrikkelijker vindt dan de angst voor de dood. Het is een gruwelijke droom, waaruit men tijdig dient te ontwaken en de wil tot leven moet hervinden. Er zijn voldoende mogelijkheden om levens-problemen op te lossen, maar soms is hulp nodig om dat in te zien.
D. Balraadjsing
