Identiteit van Shiva (de gelukbrenger)
In het Hindoeïsme is, zoals ik in voorgaande artikelen heb aangegeven, geen sprake van meerdere goden maar van één Schepper, de uiteindelijke realiteit benaamd als De Onpersoonlijke, De Ondefinieerbare, God, Brahma, Rām, Allah, Jahweh, Shiv(a) etc.
De drie Goddelijke realiteiten a. schepping, b. instandhouding en c. vernietiging zijn gepersonifieerd respectievelijk in Brahmā, Vishnu en Shiva. De cyclus van herschepping start met de vernietiging. Shiva is de vernietiger alsmede de aanzetter tot de herschepping.
Kenmerkend is dat tijdens Shivrātri de Almachtige in al zijn aspecten wordt vereerd, omdat in de manifestatie als Shiva al de drie realiteiten worden weerspiegeld.
In de RigVeda, de oudste stamschrift van het Hindoeïsme, wordt Shiva aangeduid als Rudra, de vernietigende kracht en in de YajurVeda, plus minus 1800 v.C, heet hij Māhādev, de Goddelijke energie. In de Upnishads, de filosofische verhandelingen van o.a. de Veda, wordt de Almachtige als Shiva volledig beschreven.
Waarom Māhā Shivarātrie (ratrie=avond/nacht)
De maand wordt gelijkelijk verdeeld in een donkere en een lichte helft, die respectievelijk de perioden van tegenspoed en voorspoed in het leven weerspiegelen.
Omstreeks de vijftiende dag van de donkere maandhelft is het nieuwe maan, de donkerste nacht, symboliserende de concentratie van al het negatieve in en om de mens.
Shivratrie wordt altijd gevierd een dag voor de nieuwe maan, dus op de veertiende dag van de donkere maandhelft. De symboliek is dat het kwaad onbevreesd tegemoet wordt gegaan en wordt overwonnen met de bescherming van de gebeden en de ontvangen zegen tijdens Shivrātrie, een dag eerder.
Na de nieuwe maan volgt de lichte periode van de maand, die in vijftien dagen eindigt met de volle maan. Dit is symbolisch de overwinning op de donkere periode in ons leven, intrede in de verlichte levensfase en het bereiken van de Almachtige, het ultieme doel van het leven, de zelfverwerkelijking.
Zoals de onvermijdelijke maandelijks terugkerende donkere –en lichte periode, is ook de cyclus van leed en geluk in het menselijk leven. Feitelijk is er dus elke maand een dag voor de nieuwe maan Shivratrie. Daarom wordt één keer per jaar deze dag dan als verheven (māhā) gedenkdag aangemerkt als Māhā Shiv Rātrie.
Shivlinga
Shiva wordt ook vereerd in de onpersoonlijke vorm van Shivlinga. Zeer onterecht wordt door de onwetenden hieraan erotische betekenissen gegeven.
Etymologisch ontstaat het woord linga uit Li en Gam. Li betekent het zich oplossen, het opgaan in iets en Gam is het uittreden. Dus het proces van vernietiging en herschepping van het universum. De Shivlinga symboliseert de kracht, de shaktie, de realiteit waarin al het bestaande zich oplost en waaruit de schepping zich weer materialiseert, dus weer tevoorschijn komt.
Ook wordt weergegeven de eenheid van Shiva en Shakti (de oerenergie, de vrouwelijke personificatie van de Schepper), het samengaan van de mannelijke en vrouwelijke energie wat fundamenteel is voor het bestaan. Vandaar dat men wel eens geneigd is om in de Shivalinga, het vrouwelijke en het mannelijke geslachtsorgaan te zien en zelfs dusdanig uit te beelden. Ook dit wordt geaccepteerd en is mogelijk door de kenmerkende hoge tolerantie-capaciteit van het hindoeïsme en bevestigd wederom dat de beelden symbolisch zijn.
Gam staat ook voor psychisch – en fysiek leed. De diepzinnige betekenis is het herstel, het verkrijgen van geluk na vernietiging van het leed door liefdevolle devotie.
Natrāj, god van de dans
Heel bekend is Shiva in de danspose: Natrāj. Met de damru, de trommel in de vorm van een zandloper welke de tijdloosheid van de Almachtige weergeeft, activeert Shiv al dansend zowel de destructie (vernietiging) alsmede de schepping. Hij creëert het universum, houdt het in stand en vernietigt het met de vlam in zijn andere hand.
De dans staat ook voor de onafgebroken regelmatige beweging van de kosmos, welke door de trillingen uitgaande van de trommel op gang komt. Dezelfde trillingen ordenen, houden in stand en desintegreren uiteindelijk het universum. Zoals bekend kunnen geluidstrillingen de structuur en plaats van materie beïnvloeden.
De diepzinnige betekenis van de damru is, dat onze gedachten zodanig positief worden beïnvloed door de vibraties welke uitgaan van de recitatie van Gods naam, dat de handelingen die uit deze gereinigde gedachten voortvloeien, voor een harmonische levensritme zorgen. Tevens dat de moeilijkheden worden overwonnen en uiteindelijk de verlossing, de Nirwana nl. de vernietiging van de cyclus van leven en dood, wordt bereikt.
Om dit te bereiken moet men zich verheffen boven de normale levenswijze en zich losmaken van onwetendheid en hartstocht. Dit symboliseert Shiv door als Natrāj een demon, het symbool voor onwetendheid, te vertrappen. De andere voet is opgeheven als uiting van het nemen van afstand van de aardse aspecten, zoals hartstocht en gebondenheid.
Van gelijke strekking is de betekenis van het derde oog van Shiva waarmee hij Kāmadev, de Goddelijke kracht van wellust en hartstocht, met één blik vernietigde. Het openen van het derde oog symboliseert het ontwaken van het bewustzijn op een transcendentaal, dus hoger geestelijk niveau. Dit kan door beheersen van de gedachten/het bewustzijn waardoor u niet meer of in mindere mate verleid kunt worden door al de wereldse lusten.
Shiva attendeert dat het derde oog, het innerlijke oog, open moet om de innerlijke vijanden als jaloezie, woede en hoogmoed te overwinnen. Pas na deze innerlijke overwinning kunt u weerstand bieden aan het externe. Om het wereldse te weerstaan moet eerst het innerlijke, het eigen bewustzijn bedwongen worden. Vincit qui se vincit: hij overwint die zichzelf overwint.
Alleen door overwinnen van de onwetendheid, gehechtheid en hartstocht wordt de zo verlangde shanti, de bovenzinnelijke rust in Gods schoot, verkregen.
Resume
Duidelijk blijkt het universele karakter van Shivarātrie waardoor iedereen, ongeacht de geloofsovertuiging, kan stilstaan bij dit gedenkmoment en vanuit de eigen overtuiging de Almachtige kan beleven in al Zijn aspecten waarmee Hij/Zij ons begunstigt en beschermt.
Pandit drs. R.P. Sitaldin
(hindoepriester-bedrijfseconoom-filosoof)
[email protected]
