In de media verscheen een paar dagen geleden het volgende bericht. De Nationale Assemblee (DNA) zal de aangepaste amnestiewet moeten terugbrengen in de oorspronkelijke staat, wanneer het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens Suriname zou vonnissen. De vicevoorzitter van De Nationale Assemblee, Ruth Wijdenbosch (Nieuw Front/NPS), zegt dat er geen sprake is van bemoeien in interne zaken. Het gaat hier om het schenden van internationale verdragen, althans wanneer het Hof van mening is dat de amnestiewet het 8 decemberstrafproces niet had mogen stoppen. In 2012 heeft de mensenrechtenorganisatie Allied Collectieve, onder leiding van Robert Hewitt, een klacht gedeponeerd bij de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Wijdenbosch is het niet eens met coalitieleden als zou het Inter-Amerikaanse Hof via de regering het parlement niet kunnen dwingen de aangenomen amnestiewet ongedaan te maken. “Het gaat hier niet om een geval waarbij de soevereiniteit van het college in het geding is. Als land hebben we met het tekenen van internationale verdragen, ingestemd dat deze boven onze grondwet staan”, legt Wijdenbosch uit. Intussen probeert het parlement van Suriname gedaan te krijgen dat een nog te benoemen Constitutioneel Hof de amnestiewet toetst aan de grondwet.
Hiermede zal vermoedelijk de discussie weer worden opgelaaid over nut, taak of doel van dit hof. Discussie? Laten we zeggen de uitwisseling van kreten. Toen de kwestie een paar jaar geleden aan het rollen werd gebracht leefde de verwachting bij een kleine groep onwetenden, dat bestuurskundigen en kenners van het staatsrecht de goegemeente voorlichting zouden verschaffen over een kwestie die diep zou kunnen ingrijpen in onze mores. Die lieten het echter afweten ervan uitgaande dat wij alles al weten (God weet alles maar wij weten meer) dus nergens over behoeven te worden geïnformeerd of omdat ze als de dood waren om de wind van voren te krijgen van lieden die al veel weten. Ik schreef toen een essay over het onderwerp. Niet omdat ik zoveel daarover zou weten, maar jaren geleden had ik een boekje geschreven getiteld ‘Proeve van een grondwet voor Suriname’ gebaseerd op de constitutie van Costa Rica (een land dat door mij zeer bewonderd wordt) waarin ik het een en ander daarover had gezegd. Misschien is het een goed idee dat stuk weer van stal te halen. Misschien kan ik de weinigen in den lande die net zo weinig weten als ik daarmee een dienst bewijzen. Het komt goed uit, daar de muzen mij in de steek hebben gelaten. Ik zit al dagen te klooien met een essay over de onderwijshervormingen van minister Ashwin Adhin, dat maar niet wil vlotten.
Sinds de coup van 1215 die door een vijf en twintig tal baronnen werd gepleegd tegen de Engelse koning John, waarbij hij gedwongen werd een document te ondertekenen Magna Carta geheten, waarin hij beloofde hun privilegiën en rechten te eerbiedigen, zijn dergelijke documenten in vrijwel de gehele beschaafde wereld tot stand gekomen. In deze documenten, magna carta’s, constituties, grondwetten, of charters etc genaamd, wordt een opsomming gegeven van de rechten van de burgers, waaraan niet getornd mag worden door de heersers. In de loop der tijden is het aantal van deze rechten sterk uitgebreid, dank zij evolutie van de mening over wat zoal als een fundamenteel mensenrecht dient te worden aangemerkt. Vandaar dat zij tegenwoordig in de literatuur worden ondergebracht in categorieën. Zo onderscheidt men: klassieke grondrechten.
Dat zijn rechten die de burgers moeten beschermen tegen de overheid: bijvoorbeeld het recht op leven, de vrijheid van meningsuiting; de vrijheid van drukpers en de vrijheid van godsdienst. Deze zijn de oudste.
In de loop der tijden zijn ze uitgebreid met: gelijkheidsrechten; Deze zijn de grondrechten die discriminatie op basis van ras, geloof, sekse e.d. uitsluiten.
Participatierechten, dat zijn rechten die waarborgen dat de burgers aan het politieke proces kunnen deelnemen of in openbare ambten benoemd kunnen worden.
Sociale grondrechten omvatten recht op werk, sociale zekerheid, recht op huisvesting en recht op onderwijs vallen hieronder.
In de ene grondwet worden meer grondrechten aangetroffen dan in de andere grondwet. In de meeste grondwetten komt men de bepaling tegen, dat zij slechts gewijzigd kunnen worden bij een gekwalificeerde meerderheid (meestal tweederde van het aantal leden van het parlement) al dan niet aangevuld met een referendum. (volksraadpleging). Dit om te voorkomen dat een toevallige meerderheid in het parlement grondrechten zou kunnen afpakken of uithollen.
Internationale regels
Sinds de tweede wereldoorlog zijn de grondrechten zoals die in de loop der tijden geëvolueerd zijn, in internationale documenten vervat, die vervolgens in de vorm van een verdrag werden gegoten. De individuele staten kunnen zich door middel van ratificatie aansluiten bij een dergelijk verdrag en zich aldus verplichten de daarin vervatte grondrechten te erkennen en te respecteren. Genoemd kunnen worden het EVRM- het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens van 1950 – en het Internationaal Verdrag van de Verenigde Naties van 1966 betreffende Burgerrechten en Politieke Rechten. Genoemde verdragen gaan uit boven de nationale grondwetten en hebben een groter gezag. Het is dus in principe onnodig de grondrechten in de eigen grondwet op te nemen met alle rompslomp verbonden aan grondwetswijzigingen van dien. Men kan immers gewoon verwijzen naar het verdrag. Het Verenigde Naties-verdrag werd door Suriname kort na de onafhankelijkheid geratificeerd. We verplichtten ons dus om de daarin vervatte bepalingen na te leven. De meeste grondrechten waren trouwens al in onze grondwet van 1975 opgenomen.
Sancties
Vreemd genoeg wordt in weinig grondwetten gerept over sancties bij overtreding van de grondrechten. Wat als men ze schendt en met de voeten treedt? Welke straf zit daarop? In de praktijk blijken grondwetten gewoon een stuk papier te zijn dat kan worden verscheurd en in de prullenbak geworpen met veronachtzaming van de daarin opgenomen bepalingen als men daar lak aan heeft. Daarvoor hoeft men slechts over een paar goede wapens te beschikken om de wettelijke macht omver te werpen en vervolgens een schrikbewind uit te oefenen. Dat werd door onze militairen in l980 aangetoond toen zij de wettige regering gewoon afzetten, de leden daarvan lieten opsluiten en de grondwet buiten werking stelden.
Papieren tijger
Zoals boven gezegd trad Suriname toe tot het Verdrag van de Verenigde Naties betreffende de burgerrechten en verbond zich daardoor om de daarin vervatte bepalingen na te leven. De militairen hadden daar lak aan. De volgende bepalingen uit het verdrag werden tijdens het militaire regime geschonden.
1. Ieder heeft het recht op leven. Niemand mag naar willekeur van zijn leven worden beroofd. (artikel 6). Denk maar aan de decembermoorden.
2.Niemand mag worden onderworpen aan folteringen, of aan wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing(artikel 7).
3. Een ieder die wettig op het grondgebied van een Staat verblijft, heeft binnen dit grondgebied, het recht zich vrijelijk te verplaatsen en er zijn verblijfplaats vrijelijk te kiezen (artikel 12).
4. Een ieder heeft het recht welk land ook, met inbegrip van het eigen land, te verlaten.
5. Een ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld volgens de wet is bewezen. Arron en zijn ministers werden gewoon opgesloten zonder dat hun misdrijf werd aangetoond.
6. Een ieder heeft het recht op vrijheid van denken.
7.Een ieder heeft het recht zonder inmenging een mening te koesteren.
8.Een ieder heeft het recht op vrijheid van meningsuiting. Journalisten als Leo Morpurgo werden mishandeld.
9.Een ieder die het slachtoffer is geweest van een onwettige arrestatie of gevangenhouding heeft het recht op schadeloosstelling. (What about schadeloosstelling voor de destijds ingesloten ministers?).
10.Allen die van hun vrijheid zijn beroofd dienen te worden behandeld met menselijkheid en met eerbied voor de waardigheid, inherent aan de menselijke persoon, ingesloten ministers die werden geschopt en geslagen.
11. Wanneer beroving van het leven het misdrijf genocide inhoudt, geeft geen enkele bepaling in dit artikel een Staat die partij is bij dit Verdrag de bevoegdheid af te wijken van enigerlei verplichting die is aanvaard krachtens de bepalingen van het Verdrag betreffende de voorkoming en de bestraffing van genocide.
Er was geen instantie die hen iets kon maken. De Verenigde Naties bleek een papieren tijger te zijn. De leider van de coup werd zelfs met egards ontvangen en behandeld en mocht het woord voeren in de Algemene Vergadering.
Constitutionele Hof
Behalve met de wapenen kan een grondwet met de daarin vervatte grondrechten ook worden ontkracht door een toevallige meerderheid in een parlement. Deze meerderheid kan eenvoudigweg wetten aannemen die in strijd zijn met een of meer grondrechten. Een andere methode is een referendum te houden zoals wijlen Hugo Chavez van Venezuela dat deed toen het parlement weigerde medewerking te verlenen aan zijn plannen om grondrechten terzijde te schuiven. Om dit te voorkomen werd door rechtsgeleerden, in het voetspoor van de Verenigde Staten, waar het Hooggerechtshof in 1803 de bevoegdheid naar zich toe had getrokken om alle wetten die door het parlement zouden worden aangenomen te toetsen aan de Grondwet, een instantie uitgedacht met de bevoegdheid om elke wet die door het parlement wordt aangenomen te toetsen aan de bepalingen van de grondwet en die bij strijdigheid daarmee onverbindend te verklaren. Deze instantie wordt door de landen waarin zij opereert verschillend aangeduid: Hof van Arbitrage (België), Sala IV (in Costa Rica), Constitutioneel Hof etc. In artikel 144 van onze grondwet van 1987 lezen wij:
‘Er is een Constitutioneel Hof, zijnde een onafhankelijk orgaan, dat gevormd wordt door de voorzitter, de vicevoorzitter en drie leden, die –evenals de drie plaatsvervangende leden– voor een periode van vijf jaren op voordracht van De Nationale Assemblée door de President worden benoemd.’ (wordt vervolgd op donderdag)
Mr. Dr. Walther Donner
