Er is nogal een discussie gaande over een maatregel vanuit de organisatie van de verkiezingen om de omstandigheden rondom het stemmen op 25 mei 2015 te wijzigen. In feite is het wijzigingsvoorstel al genomen. In 2010 was er nog een doek achter de kiezer, terwijl hij in het stemhokje staat om zijn stem uit te brengen. Van de kiezer wordt verwacht dat hij zijn stem uitbrengt middels het kleuren van het juiste aantal vakjes op de aangegeven ordelijke wijze. Vervolgens moet hij op ordelijke wijze – zonder aanstoot te teven en aanleiding te geven voor ordeverstoring – de stembiljetten in de stembussen te doen. De kiezer heeft praktisch de ruimte om blanco te stemmen, dus dan zal je zijn hand/arm niet zien schudden en bewegen. Hij hoeft eigenlijk de stembiljetten niet eens open te maken. Wanneer een kiezer de stembiljetten open maakt en niet kleurt of gewoon niet open maakt, dan zal het voor iedereen zichtbaar zijn. De principiële blanco-stemmer – die niet ongeldig wil stemmen – heeft het recht nu niet om geheim te stemmen of hij moet doen alsof hij verwoed bezig is een paar hokjes te kleuren. Het is niet uitgesloten dat er burgers zijn die in zijn/haar betreffende district in het betreffende verkiezingsjaar niemand waardig of eerlijk genoeg ziet om zijn/haar stem op die persoon uit te brengen. Het kan zijn dat een burger wel een waardige DNA-kandidaat ziet op wie hij zijn stem wil uitbrengen, maar niet op de RR-lijst of het kan ook omgekeerd. Moet hij dan toch voor de vorm alle kiesbiljetten openmaken en zogenaamd doen alsof hij aan het kleuren is? Ook is het mogelijk dat vanwege de inrichting en de ruimte van het stemhokje het moeilijker is om voor de partij/combinatie in de laatste rij te stemmen, omdat men zich op een bepaalde wijze moet positioneren of moet bewegen. Voor de buitenwacht kan enigszins zichtbaar zijn dat in elk geval niet op de eerste rij is gestemd of de laatste rij, afhankelijk hoe de biljetten zijn gevouwen. Er zijn kiezers die de hele dag met pen en potlood en papier bezig zijn, maar er zijn ook burgers die hoogstens een keer in een jaar een pen pakken om moeizaam te schrijven. Het goed afgedekt staan en niet zichtbaar kleuren kan in deze gevallen moeilijk tot onmogelijk zijn. Dat zal liggen niet alleen aan het vermogen om een schrijfgerei te hanteren, maar ook aan het vouwen van de biljetten. Verder zijn er ‘smalle’ en ‘brede’ kiezers. De smalle kiezer kan met zijn lichaam minder ‘afdekken’ dan een bredere kiezer. Met het bovenstaande blijkt dat het moeilijk wordt voor de kiezer die wel naar de stembus wil gaan, maar niet wil kleuren of dat alleen wil bij DNA of RR. Een optie is dan verkeerd kleuren, maar er is een behoorlijk verschil tussen blanco stemmen en ongeldig stemmen. Blanco stemmers tonen met het opkomen vaak hun democratische betrokkenheid, maar geven door blanco te stemmen aan dat geen enkel partijprogramma en/of politicus aansluit bij hun wensen en/of geven zij een motie van afkeuring aan de politiek dan wel het huidige politieke klimaat. Zulke stemmers zijn in Suriname – vooral vanwege de verloedering in alle politieke lagen en eenheden – toch wel voor te stellen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2015 werd in de media bericht dat het aantal blanco stemmers was toegenomen. Dit werd in de media vertaald als ‘onvrede onder de kiezers’. Met het bovenstaande is geenszins gezegd dat blanco stemmen een goede of een slechte zaak is. De kiezer is verplicht als burger om te gaan stemmen, maar het achterwege laten, maakt hem niet strafbaar. Verschijnt hij, dan is hij evenmin verplicht om daadwerkelijk om het stembiljet te kleuren. Formeel heeft hij dan toch wel gestemd. Naast deze beperking blijkt uit de uitleg van de verkiezingsorganisatie dat men met het besluit van het weghalen van de vierde wand, de kiezer in bescherming wil nemen. De redenering is, indien goed begrepen als volgt. Er zijn kiezers van wie verlangd wordt dat ze bewijs leveren van hun politieke loyaliteit. Ze moeten afstand doen van hun recht op geheime stemming en bewijzen dat ze op een bepaalde combinatie hebben gestemd of een bepaalde DNA-kandidaat. Het meest gangbare bewijs dat men zou kunnen maken, is een foto met zijn lichaam ook erop of een selfie met zijn/haar gezicht erop. De verkiezingsorganisatie wil deze personen die onder druk staan beschermen, door ervoor te zorgen dat voor hun de geheime stemming in tact blijft, omdat het onmogelijk zal worden om een foto of een selfie te maken. In dit geval is er dus een botsing tussen twee groepen kiezers. Het belang van de kiezer onder druk om bewijs te leveren, is hoger ingeschat, kennelijk omdat deze groep groter zou zijn. Met name denken we aan de groepen kiezers die in ruil voor beloofde electorale steun, banen, gronden, RR- of DR-plaatsen (lees: maandelijkse vergoedingen) of opdrachten heeft gehad. Er wordt door andere partijen gezegd dat men alles moet nemen wat aangeboden wordt, en wanneer het moment daar is vrij te stemmen, dus tegen de belofte die men o.a. onder druk heeft gegeven. Er wordt in de wandelgangen ook beweerd dat er financiers zijn die bereid zijn om stemmen te geven, maar dan moet bewijs worden geleverd. Het moet gaan om ondernemers die met rente willen cashen middels het binnenhalen van overheidscontracten wanneer ‘hun’ partij aan de macht is. De inrichting van de stemhokken blijft een punt van zorg zonder de vierde achterwand. Het gevoel dat iemand achter de schouders meekijkt zal een aantal kiezers wel bekruipen.
