Over de onderhandelingen met Alcoa is nog veel discussie gaande. Wat echter lijkt vast te staan, is dat Afobaka op 31 december 2019 wordt overgedragen aan Suriname. Naar de mening van velen, mijzelf inbegrepen, had dit veel eerder moeten plaatsvinden. Maar in ieder geval zal de overdracht niet later mogen zijn dan die datum. Het spreekt voor zich dat de overdracht goed wordt geregeld. In dit artikel probeer ik vijf issues die hierbij spelen onder de aandacht te brengen bij een breder publiek.
De eerste issue is het strategisch belang van Afobaka voor onze energievoorziening. Deze is enorm. Op dit moment wordt ongeveer de helft van onze elektriciteitsvraag geproduceerd in Afobaka. Daarnaast moeten we niet vergeten dat ook de 80 km lange 161 kV transmissielijn in het pakket zit. Deze brengt de elektriciteit vanuit Afobaka naar Paramaribo. Gaat er wat mis met de dam of de transmissielijn, dan gaat letterlijk en figuurlijk het licht in Paramaribo uit.
De tweede issue is de vraag of de expertise om Afobaka te beheren in Suriname beschikbaar is. Sommigen beweren dat deze niet in Suriname beschikbaar is. Dit is naar mijn mening echter onjuist. Immers, het is een feit dat Afobaka al vele jaren door onze eigen Surinamers wordt beheerd. Natuurlijk kan het voorkomen dat er op bepaalde momenten externe deskundige kennis nodig is. Maar deze kan je van buiten en voor dat moment inhuren. Dit gebeurt nu overigens ook al. Reparaties en groot onderhoud van de turbines worden bijvoorbeeld uitgevoerd door gespecialiseerde buitenlandse bedrijven. Het management en beleid is echter in eigen handen en deze bestaat momenteel uit Surinamers. Deze eigen expertise dient behouden te blijven en te worden ingebed in de toekomstige structuur.
De derde issue is de juridische eigendom van Afobaka: komt deze in handen van een staatsbedrijf of van een particulier? Het antwoord hierop kan gevonden worden in artikelen 20 en 21 van de Elektriciteitswet. Hieruit blijkt dat een vergunning voor een hydrocentrale alleen aan een staatsbedrijf kan worden gegund. Onder staatsbedrijf wordt volgens de Elektriciteitswet verstaan een bedrijf waarvan 100% van de aandelen in handen zijn van de staat. Een juridisch addertje onder het gras is dat deze bepaling strikt genomen geldt voor nieuwe centrales en Afobaka is niet nieuw. Beargumenteerd kan echter worden dat de bedoeling van de wet duidelijk is: strategisch belangrijke hydrocentrales dienen van de staat te zijn. Het zal heel raar moeten lopen als Afobaka desondanks toch aan een particulier wordt overgedragen.
De vierde issue is welk staatsbedrijf eigenaar wordt van Afobaka. Hiervoor lijkt de EBS de beste papieren te bezitten. Bij de EBS is over opwekking en transmissie de nodige technische kennis en ervaring aanwezig. Deze dient te worden benut. Het is niet aan te raden om Afobaka in een geheel nieuwe organisatie onder te brengen. Dat zou leiden tot kannibaliseren van je schaarse resources. Suriname heeft een te kleine schaal om bestaande kennis en kunde in de energiesector te fragmenteren. Het management van Afobaka kan daarom liever worden ondergebracht bij een bestaand bedrijf zoals de EBS.
De vijfde issue is dat Afobaka in goede staat aan Suriname dient te worden overgedragen. Dit is een voorwaarde in de Brokopondo overeenkomst. De dam en transmissielijn zijn al meer dan 50 jaar oud. Eventuele gebreken zullen vooraf in kaart moeten worden gebracht. Deze dienen op kosten van Alcoa te worden opgeheven. Daarom zullen nu reeds uitgebreide inspecties van de dam en transmissielijn moeten worden uitgevoerd. Als de overdracht eenmaal heeft plaatsgevonden, dan is Alcoa klaar met je. Er zal geen garantieperiode zijn.
Met nog 14 maanden te gaan is het al kort dag. Immers, je neemt een dam van 189 MW en een transmissielijn van 80 km niet eventjes snel over. Willen we Afobaka en de transmissielijn op een goede manier gaan managen, dan moeten we nu snel en doortastend handelen. Er hoeft niet te worden gewacht op de formele beëindiging van de Brokopondo Overeenkomst. De technische overdracht moet zo snel mogelijk starten. Alleen dan kunnen we met gerust hart Afobaka eindelijk echt van Suriname maken.
dr.ir. Viren Ajodhia
