Zijn slogan is: “ik ga niet naar de gevangenis”. Dus werd hij president. Het presidentschap biedt veiligheid en een goed leventje. Maar dit terzijde. Suriname is ziek. Hoe ernstig en waarom is niet altijd even duidelijk. De economische groei is tot stilstand gekomen, zoals bij een ernstig ziek kind de groei tot stilstand komt. Een begeleidend symptoom is het verval van de democratisch rechtsstaat. Een persoon bepaalt en besluit alles. De meerderheid in het parlement is vooral dure zaalvulling.
Er is te veel politieke macht in handen gekomen van een persoon. Het wordt als normaal geaccepteerd. En het is gepaard gegaan met een alles doordringende corruptie van de politieke klasse. Dit democratisch tekort is zowel oorzaak als gevolg van de corruptie. De corruptie begint al voor de verkiezingen: de duistere financiering van personen en partijen (met de duidelijke of stilzwijgende belofte van een wederdienst), het kopen van stemmen, en de leugenachtige cijfers over de economie. De corruptie gaat door na de verkiezingen: het kopen van DNA zetels, smeergelden bij overheidscontracten, het verdampen van gelden, regelrechte diefstal uit de staatskas en de beruchte zand-erover-streep-eronder aanpak van corruptie uit angst dat de eigen corruptie aan het licht komt. Officieel is Suriname de afgelopen jaren corruptievrij gebleven, want niemand is gestraft. Maar is er iemand te vinden die zou durven beweren dat er geen ernstige malversaties hebben plaatsgevonden? Een blik op alle weggestopte CLAD rapporten – de lijken in de kast – is voldoende om elke illusie weg te nemen dat er geen sprake is geweest van ernstige corruptie. En als het verval niet meer kan worden ontkend, dan wordt de aandacht afgeleid door de schuld te geven aan het buitenland. De recente aanname van de anti-corruptiewet is een belangrijke juridische mijlpaal, maar de vraag is hoe het in de praktijk afgedwongen zal worden. Naleving van wetten is een probleem in Suriname. Want ondanks de reeds bestaande goede wetten om corruptie aan te pakken, steeg de corruptie in Suriname toch naar recordhoogte in 2011 en 2014 volgens de Corruption Perception Index. Het waren toen ook de jaren van populisme en verzwakking van de democratische rechtsstaat. Het verband is niet toevallig.
Politici leven zorgeloos in de nabijheid van misdaad. Het is dubbel. Aan de ene kant, lid zijn van een kerk om moraal te leren. Aan de andere kant, lid zijn van een partij waar ook bekende schurken met een strafblad en verdachte figuren lid of ondersteuner van zijn. Het is net als een minister van financiën die streng controleert op belastingontduiking, maar zelf een geheime bankrekening in het buitenland heeft. Leidende politici – overal ter wereld – zijn zakkenvullers. Daarom moet hun bankrekening worden gecontroleerd. Maar het wordt moeilijk als ze samenspannen en de verantwoordingsplicht ontbreekt. Dan kunnen ze zich ongestoord en straffeloos verrijken. En als hun frauduleuze handelingen aan het licht komen, dan is dat niet erg meer wanneer straffeloosheid de norm is geworden. Dan gaat niemand naar de gevangenis. Het verval van de politieke orde is al genoemd als oorzaak en gevolg van deze corruptie.
Een andere oorzaak is geld, dat een overheersende rol is gaan spelen in de politiek. Politici zijn te koop. Het draait om de ‘nyan’. Politiek is verworden tot een instrument om snel rijk te worden. Het gaat niet meer om de kwaliteit van scholen, wegen, ziekenhuizen, banen (waarbij kennis en niet kennissen de doorslag geven) en milieu. De politieke weg is: arm erin gaan, ‘zweef teki nyan’ en vervolgens de rijkdom beschermen. En deze politici moeten de crisis oplossen. Het zijn kwakzalvers die de patiënt leegzuigen, maar zonder zijn gezondheid te herstellen. Ze zijn ook onbetrouwbaar, want ze hebben bewezen niet met het geld van anderen om te kunnen gaan. En het publiek is onverschillig. Het regeert niet, het bedelt en smeekt om een schone goot, een gladde weg of een voedselpakket. Misschien zal de opstand van het publiek in de stemhokjes plaatsvinden.
Een persoon, de president, valt op door een omgekeerde politieke route: hij heeft eerst veel geld vergaard (legaal of illegaal?) en is toen de politiek ingegaan. Het is een voorbeeld waar macht en geld in elkaar grijpen als een sleutel in een slot. Het tweede dat opvalt, is dat hij betrokken is bij alle financiële rampen die Suriname hebben getroffen. En het derde en meest opvallende punt is dat hij de politieke macht gebruikt om zich af te schermen tegen een criminele aanklacht tegen hem. Bovenop de politieke agenda stond persoonlijke wetgeving om zich te beschermen tegen de aanklacht van moord. Ook is opvallend dat de staatszenders als propaganda machine worden ingezet om hem als heilige af te beelden en de rechterlijke macht te bespotten. De serieuze bedreiging van zijn positie komt dus niet van het verpauperde volk, maar van de rechterlijke macht die aanhoudend de december-lijken uit de kast blijft halen. De vliegensvlugge zelfamnestiewet en de vlotjes getekende en gestempelde brief om wetsartikel 148 in te zetten hebben het OM niet kunnen tegenhouden om 20 jaar te eisen tegen de van moord verdachte populaire leider.
De president is kennelijk te druk bezig zijn hachje te redden en kan geen betrouwbaar economisch plan maken voor het land. Het is te hopen dat ultimo 2020 het decemberstrafproces juridisch wordt afgerond en dat er personen worden opgesloten wegens corruptie. Zodat een eind kan worden gemaakt aan de politieke schijnvertoning die nu al zo lang duurt. Na 45 jaar onafhankelijkheid kan dan een nieuw blad in de geschiedenis van Suriname worden omgeslagen en de tweede republiek Suriname van start gaan. En in die tweede republiek laten politici hun bankrekeningen, belastingaangiften en vermogens controleren en zijn ze bereid hun salaris terug te brengen naar een gemiddeld salaris en de rest te schenken aan goede doelen.
Maar de kans is klein dat er een streep getrokken wordt door de oude politici. De disfunctionele bejaarde politici zullen zich niet laten stoppen en hun bezinksel op sociaal en economisch terrein evenmin, vanwege zeer nauw met elkaar verweven privé belangen. De grillige geriatrische president en zijn coterie hebben ook de komende periode nog de handen vol om te voorkomen dat de ring van het vervolgingsapparaat zich verder om hen heen sluit en zij als veroordeelde criminelen door het leven moeten gaan. Om dat te voorkomen wordt met alles en iedereen een pact gesloten en een dansje gemaakt. En dat blijkt niet zo moeilijk te zijn, want we zijn allemaal een beetje corrupt.
De president heeft weinig gepresteerd voor het land. Maar zijn grote verdienste is zijn charismatisch leiderschap. Andere politieke leiders – houterig en formeel als ze zijn – mogen jaloers zijn hierop. Wie de volgende verkiezingen wil winnen zal zichzelf een beetje moeten herscheppen naar het beeld van deze oude meester van het charisma, maar zonder zijn fouten over te nemen.
D. Balraadjsing (uit Nederland)
