We hebben lang en diep nagedacht over de titel, de aanhef van dit herdenkingsartikel waarin wij de herinnering aan onze overleden vriend, vader, echtgenoot, politieke strijdkameraad door dik en dun, wijze raadgever en collega klein-landbouwer, voor de lezer en zeker voor het nageslacht willen benadrukken en bewaren. Want Sam, zoals hij bij ons, in de buurt waarin hij woont aan de Pandit Murliweg te Meerzorg in Commewijne bekend was betekent heel veel voor ons. En dit schrijf ik in de tegenwoordige tijd op met de bedoeling om aan te geven dat deze Goeroe Swamipersad Ramautar zoals wij hem hebben mogen meemaken…ons nooit en te nimmer ontredderd zou achterlaten. Zijn spirituele aanwezigheid en nalatenschap is daarvoor te groot, te veelomvattend en tegelijkertijd zo alledaags en diep menselijk dat wij, de achterblijvenden die hem hebben mogen kennen en ervaren zijn voorbeelden altijd als onzichtbare ikonen en amuletten bij ons zullen dragen en koesteren.
‘Sang wan ták díís’bakaa’ dying dang”, hoor ik Sam als het ware op zijn eigen directe ontnuchterende wijze reageren op teveel hoogdravende woorden, want hij was altijd de eenvoud zelve.
En hij wist dat die gewone, menselijke benaderingen de sleutel waren tot het inzicht dat hij in de loop van de tijd in onze Surinaamse samenleving verworven had en waarop zijn politieke overtuiging was gestoeld. Denken en schrijven over Swamipersad Ramautar zonder zijn politieke denkwijzen te stipuleren zou een leeg memorandum betekenen. Wj zijn novemberschorpioenen en dus is het alles of niets, erop of eronder, libi noso dédé, met slechts één adagium: “recht en waarheid maken vrij”, en alles waar wij voor strijden en ons inzetten ter verbetering en verheffing van onze samenleving is daarin gelouterd.
De lange uren die we samen tijdens ons leven doorbrachten en de Surinaamse districten- vestigingsplaatsen- dorpsgemeenten- geschiedenis van strijd en verzet tegen onderdrukking en onrecht de revue lieten passeren waren een weerslag van de politieke keuzes die Sam en ik reeds in onze jeugd hadden gemaakt. And there was no ‘turning back- no paravritti’.
Vooral als men bedenkt dat onze ouders, kinderen waren van kleine boeren in Commewijne, die onder de druk van het bestaan, ternauwernood, zij het met grote opofferingen de smalle paden op de dammen die de verschillende plantages met elkaar verbonden, onverstoord rechtgeaard, bleven volgen. Wisten zij veel wat ‘winstoogmerk’, ‘indented labour’, ‘corruptie’ of ‘concurrentie’ feitelijk inhielden. Het harde werk om oogst en opbrengst nog voor het begin van het schooljaar voor de kinderen aan kant te hebben om hen niet in de ploeg voor van schrale ossen te doen belanden was het ervaringsdevies, zij het misschien ietwat controversieel, maar echte waarden en normen, discipline, doorzettingsvermogen en rechtschapenheid kwamen er warempel uit voort. Voor het oog waren wij vogels van verschillende verscheidenheid, hoewel met eenzelfde Cornelisschool aan de Keizerstraat startblok in de levensrace. En vaak moesten we lachen en huilen met een grimas om de tekening op het oude lagere schooldiploma.
Een kleine eenzame zeiler, één hand aan het roer van een fragiele zeilboot, andere hand het bolle gaffelzeil vasthoudend waarin een straffe stormwind blaast die het scheepje moeizaam elke volgende aanzwellende golft op doet nemen. Een onmiskenbaar profetische illustratie van ons leven in Meerzorg in het district Commewijne. De meest wilde zeeën hebben wij, gelijkgestemden, Swami, zijn vrouw Manormadewi en zijn kinderen Shaya, Maya, Bobby, Cecile, Jane en Romeo in de loop van hun leven getrotseerd en glorieus overleefd. Hoe kan het ook anders met zo een uitmuntende roerganger Goeroe.
Vol trots en overtuiging zeggen zijn kinderen, vier onderwijsgevenden, één arts en een jurist, dan ook bij het verdrietige afscheid: “Papa, ga maar in vrede, wij zijn intens dankbaar voor je waardevolle inzet. Kosten noch moeite heb je gespaard om ons scholing en onderwijs te gunnen. Je idealen zullen we verder uitdragen in ons werk”. En we zijn getuige geweest van de uiterst zorgvuldige liefde waarmee de vrouw en kinderen van Swami hem in het laatste traject van zijn lijden omringden zodat hij volkomen uitgerust, toegerust en voldaan aan de grote nieuwe uitdaging in het universele bestaan kon beginnen.
In de laatste jaren van zijn leven besteedde Goeroe Swamipersad Ramautar veel tijd aan het bestuderen van de Bhagavat Gita en belandde van de een in de andere verwondering omtrent gelukzaligheid: “Er wordt gezegd dat de ziel onzichtbaar, onvoorstelbaar en onveranderlijk is. Wanneer je dit weet, moet je niet treuren om het lichaam”.
August van Dijk
